قوم مایا

نوشته شده توسط:کیوان فیض مرندی در تمدنهای خاموش » تمدنهای خاموش آمریکایی- مایا | ۰۹ فروردین ۱۳۹۴ - ۲۰:۰۰ | ۰ دیدگاه

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

آثار به‌جای مانده از شهر تاریخی اوکسمال که در سده هشتم میلادی در اوج شکوفایی بود. بیش‌تر این بناها پس از متروکه شدن در دل جنگل‌های انبوه پوشیده شدند و در قرن بیستم بیش‌تر آن‌ها از میان جنگل‌های یوکاتان در کشور مکزیک و گواتمالا بیرون آورده شد.

مایا نام گروهی از اقوام سرخ‌پوست[۱] در جنوب مکزیک و شمال آمریکای مرکزی و نام تمدنی[۲] قدیمی در همین منطقه‌است. مایاها که از مشهورترین قبایل سرخپوست بودند معمولا شهرهایشان را در دل جنگل‌های بارانی می‌ساختند. حوزه زندگی و فعالیت مایاها حدود جنوبی کشور مکزیک و نیز سرتاسر گواتمالا و السالوادر را شامل می‌شد.[۳] قوم مایا از جمله تمدن‌های بسیار پیشرفته آمریکای مرکزی بوده که دست‌آوردهای آن در هنر، معماری، نجوم و ریاضیات بسیار چشمگیر بود.[۴] هم اکنون نیز گروه‌هایی از اقوام مایا در مکزیک و گواتمالا بسر می‌برند.[۵] مایاها با بهره‌گیری از تمدن‌های گذشته خود نظیر اولمک توانستند[۶] در خلال سالهای۲۵۰ تا۹۰۰ پس از میلاد تمدنی عظیم را در امریکای مرکزی پایه‌گذاری نمایند.[۷] این قوم که به گویش‌های متعدد زبان مایایی تکلم می‌کردند.[۸] از معدود اقوام سرخپوست امریکای مرکزی بودند که سیستم نگارش و خط داشتند.[۹] تمدن مایا بدست اقوام مجاور ضعیف شده و سرانجام با با هجوم اسپانیایی‌ها از میان رفت. ازمهم‌ترین مسائل پیرامون نام مایا در جهان امروز افسانه پایان جهان درسال ۲۰۱۲ است که حسب پیشگویی‌های مایاهای قدیم جهان در آن روز پایان می‌پذیرد. این پدیده که به پدیده پایان جهان مشهور شده‌است با نزدیک شدن به سال موردنظر بر دامنه شیوع آن افزوده می‌شود. روز واقعه که بیست و یکم دسامبر ۲۰۱۲ است برابر شب یلدای سال ۱۳۹۱ هجری خورشیدی خواهد بود.[۱۰] در همین زمان شایعه مبنی بر برخورد یک جرم غول‌پیکر به زمین در سال ۲۰۱۲ موجی از واکنش هارا بدنبال داشت. در نهایت موسسه SETI که کار پژوهش بر این امر را دنبال می‌نمود این مسئله را رد کرد.[۱۱] دربارهٔ این موضوع فیلم‌هایی نیز در هالیوود ساخته شده که از آن به فیلم ۲۰۱۲ [۱۲] به کارگردانی رولند امریش اشاره نمود. همچنین درباره مردم مایا فیلم پرفروش دیگری به کارگردانی مل گیبسون در سال ۲۰۰۶ ساخته شد بنام آپوکالیپتو یا آخرالزمان که در آن دوران افول مایاها و شکست‌هایشان برابر قوم آزتک به تصویر کشیده شده‌است.[۱۳] جمعیت مایاهای امروزی که از بازماندگان فرمانروایان دوران باستان آمریکای مرکزی می‌باشند حدود هفت میلیون تن است که بیشتر در جنوب مکزیک و نواحی کوهستانی گواتمالا و بلیز بسر می‌برند.[۱۴]

تاریخچه

مرکز شهر تیکال در اوج قدرت خود در دوران کلاسیک مایا

گمانه زنی درباره زمان ورود مایاها به امریکای مرکزی به حدود قرن دهم پیش از میلاد معطوف می‌شود و نخستین نشانه‌های استقرار و سکونت بومیان در اکتشاف‌های باستان شناسی مربوط به ۲۶۰۰ پیش از میلاد در کشور بلیز تعیین شده‌است.[۱۵] تقویم مایایی به ۳۱۱۴ پیش از میلاد اشاره دارد و البته یک داستان قدیمی پذیرفته شده مایایی نیز حوادث ۱۸۰۰ پیش از میلاد را توصیف کرده‌است. در دوران آغازین پیدایی مایاها آنها از ابتدا از نواحی شمالی آمریکا به سمت جنوب آمدند و با سکونت در ارتفاعات گواتمالا تمدنی عظیم پدید آمد.[۱۶] تاریخ تمدن مایاها به سه دوره پیشاکلاسیک-کلاسیک و پساکلاسیک دسته‌بندی شده‌است.[۱۷]

دوران پیشاکلاسیک

معبد هرمی کوکولکان در چیچن ایتزا، ساخته شده در قرن یازدهم میلادیمایاها که فاقد سلاح گرم بودند بصورت گسترده به اسارت اسپانیایی‌ها درمی آمدند. گاهی اوقات نیز بطرز فجیعی قتل عام می‌شدند

دوران پیشاکلاسیک تمدن مایا از حدود ۱۰۰۰ پیش از میلاد تا ۲۵۰ میلادی را در بر می‌گیرد.[۱۸] خود این دوره به سه مرحله اولیه میانه و پایانی بخش بندی شده‌است.[۱۹] با آغاز این دوران که با اکتشافات انجام شده به اواخر هزاره دوم پیش از میلاد باز می‌گردد گرایش به شهرنشینی و زندگی شهری پدید آمد روستاها و شهرهایی ایجاد شد.[۲۰] خط مایایی بوجود آمد و زندگی قدیمی مایایی در اوایل این دوران که مبتنی بر شکار و خوشه چینی بود به زندگی شهری و کشاورزی مبدل گردید.[۲۱] اطلاعات از دوران اولیه زندگی مایاها اندک است اما از دوران میانه که مربوط به چهار سدهٔ پیش از میلاد می‌باشد با توجه به اکتشافات باستان شناسی اطلاعات بیشتری بدست آمده که آمیختگی فرهنگی مایا با تمدن اولمک -از سنت‌های پیشین- را نشان می‌دهد.[۲۲] در مرحله پایانی دوران پیشاکلاسیک مایا بناهای اصلی شهرنشینی پدید آمد، این مرحله تا ۲۵۰ میلادی به طول انجامید.[۲۳] این مرحله پایانی را به واقع آغاز عصر شکوفایی تمدن مایا دانسته‌اند.[۲۴]

دوران کلاسیک تمدن مایا

مایاها که فاقد سلاح گرم بودند بصورت گسترده به اسارت اسپانیایی‌ها درمی آمدند. گاهی اوقات نیز بطرز فجیعی قتل عام می‌شدند

این مرحله که عصر طلایی مایا محسوب می‌شود، از ۲۵۰ تا۹۰۰ میلادی بود و در آن مایاها به اوج عظمت و درخشش خود رسیدند.دولت-شهر‌های بزرگ پدید آمد و شهرهایی مانند تیکال ساخته شد. در آن دوران تخمین زده می‌شود که نزدیک به دومیلیون تن در محدوده مایانشین بسر می‌بردند که یکصدهزارتن از آنان ساکن شهر تیکال بودند.[۲۵] بیشتر بناهای ساخته شده بجز خانه‌ها و امکانات شهری نظیر آبراهه‌ها به بناهای عظیم و فاخر مذهبی مربوط می‌شد. شهرهای باشکوهی مانند کوپان، چیچن ایتزا، تیکال، تئوتیهواکان و پالنکه در منطقه یوکاتان پدید آمد.[۲۶] در این دوره بکارگیری طلا در مناسبت‌های مذهبی و نیز جهت آرایش و تزیین رایج بوده‌است.[۲۷] دوران درخشش این تمدن که در بکارگیری خطی هیروگلیفی و نیز ریاضیات و معماری به شکوفایی رسیده بود در اواخر این دوره که به دوره طلایی نیز شهرت دارد رو به افول گذارد. مایاها به دلایلی که هنوز کاملا مشخص نیست ناگهان شهرهای بزرگ و باشکوه خود را ترک گفته و بیشتر سرزمین‌های خود را به اقوام نیمه بدوی همسایه خود سپردند.[۲۸] این اضمحلال فرهنگی را گاهی بدلیل شیوع بیماری و یا افزایش بی‌رویه جمعیت و نبود موادغذایی کافی دانسته‌اند.[۲۹] از آن دوره تاریخ مایا وارد مرحله پسا کلاسیک شد.[۳۰]

دوران پساکلاسیک و ورود مهاجمان اروپایی

دوران پساکلاسیک تمدن مایا از ۹۰۰ میلادی تا قرن شانزدهم که زمان ورود مهاجمان اسپانیایی بود را دربرمی‌گیرد.[۳۱] مایاها در یکی از سربه‌مهرترین رویدادهای تاریخی به طرز مرموز و ناشناخته‌ای ناگهان تمام سرزمین‌های متمدن و آباد خود را ترک کرده و به کوهستان‌ها پناه بردند. دلیل این کوچ ناگهانی مشخص نیست که چگونه شد که شهرهای باشکوه و عظمت مایاها ناگهان خالی از سکنه شد.[۳۲] فرضیه‌های گوناگونی نظیر شیوع بیماری واگیر یا حملات مهاجمان بدوی و نیز باورهای مذهبی مطرح شده‌است اما هیچ یک تا کنون مورد تایید واقع نشده‌است.[۳۳] اقوام جدیدی آمدند و سرزمین‌های مایاها را تسخیر کردند. شهر بزرگ چیچن ایتزا بدست قوم تولتک که از اقوام نیمه وحشی ساکن ارتفاعات مکزیک بود افتاد.[۳۴] اقوام دیگری نیز فتح سرزمین‌های دیگر مایایی را آغاز کردند و تقریبا تمام ماحصل تمدن مایایی از دست رفت. این روند تا قرن سیزدهم ادامه داشت و در نهایت در قرن سیزدهم مایاها موفق شدند دوباره حاکمیت شهرهای خود را بدست بگیرند.[۳۵] اما با این تفاوت که بجای یک حکومت آن زمان شانزده حکومت کوچک در سرزمین‌های مایا حکومت می‌کردند.[۳۶] فرهنگ مایایی هم به نسبت دوره گذشته بسیار ضعیف تر و کم توان‌تر شده بود و تقریبا زیر سایه تمدن آزتک قرار گرفت و در نهایت بدست اسپانیایی‌های مهاجم تمدن مایا برچیده شد.[۳۷] فتح یوکاتان توسط اسپانیایی از پیروزی بر سایر تمدن‌ها و ملل آمریکایی دشوارتر بود[۳۸] و اگرچه ظرف پنجاه سال پیروز شدند اما حدود یکصدوهفتاد سال طول کشید تا بطور کامل بر این سرزمین‌ها تسلط بیابند.[۳۹] ورود اسپانیایی‌ها در سال ۱۵۱۱ بود و ایتزا آخرین مقاومتی بود که در سال ۱۶۹۷ درهم شکست. در هنگام فتح سرزمین‌های مایا اسپانیایی‌ها با قومی مواجه بودند که دیگر استقلال سیاسی و توان نظامی فوق‌العادهٔ سال‌های گذشته خود را نداشتند اما به‌شدت در برابر متجاوزان اروپایی ایستادگی نشان دادند. به نحوی که هرناندز دکوردوبا کاشف اسپانیایی این سرزمین بر اثر زخمی که در نبرد برداشته‌بود جان خود را از دست داد.[۴۰] مایاها مدت‌ها بعنوان رعیت اسپانیا در نواحی کوهستانی زندگی خود را ادامه دادند[۴۱] و هنوز شمار بسیاری از آنان در کشورهای مکزیک، گواتمالا، بلیز و السالوادور بسر می‌برند که سنت فراوانی را از نیاکان متمدن خود در دو هزاره قبل حفظ کرده‌اند. شمار مایاهای امروزی حدود هفت میلیون نفر[۴۲] است که جمعیت زیادی از آنان اسپانیایی زبان شده‌اند.[۴۳]

جامعه در تمدن مایا

پادشاه مایایی یاکسچیلان بهمراه همسرش در دیوارنگاره‌ای با نقوش برجسته که در موزه بریتانیا نگهداری می‌شود. همسر او درحال بریدن زبانش است تا خون خود بر زمین بریزد. این نوعی قربانی غیر جانی برای شاه محسوب میشد.

مردم‌نگاری مایاهای باستان که در موزه ملی مکزیک نگه‌داری می‌شود.

جامعه مایاها از قبایل به‌هم پیوسته‎ای که در سده‌های پیش از میلاد بتدریج گردهم آمده‌بودند تشکیل می‌شد و فرهنگ در روستاها و شهرها اگرچه با هم در تضاد بود اما وجود نظام شاه-خدایی در این کشور موجب قرابت فرهنگ، زبان و مذهب ساکنان قلمرو مایا شده‌بود که درپی این یک گونهٔ فرهنگی عمومی و کلی در اجتماع مایا‌ها پدید آمد.[۴۴] در نظام مایاها نجیب بودن و طبقه بسیار مهم تلقی می‌شد و هرکس می‌بایست جایگاه خود را از نیاکان به ارث ببرد. شاه در راس همه قرار گرفته و سلسله مراتب نیز بشدت رعایت می‌شد.[۴۵]

نظام سیاسی

جامعه مایا در دوران پیشاکلاسیک مبتنی بر زندگی قبیله‌ای بود و هر قبیله رئیسی جداگانه داشت که بر فعالیت‌های مذهبی و خانوادگی و تجاری قبیله نظارت می‌کرد.[۴۶] در مرحله پایانی دوران پیشاکلاسیک سیستم نوین حکومتی مبتنی بر حکومت مرکزی در جامعه مایا پدید آمد و آن این بود که مایاها به این نتیجه رسیدند که در یک جامعه شاه بهتر از رئیس می‌تواند به امورات همه مردم رسیدگی کند. شاه واسطهٔ ارتباط خدایان و انسان تلقی می‌شد و کم کم پذیرش نظام شاهی در جامعه مایاها همه‌گیر شد.[۴۷] کاهنان مذهبی این نکته را برای دردست داشتن نفوذ تایید کردند و این باور رایج شد که سرپیچی از فرمان شاه موجب عقوبت خدایی و زمینی خواهد بود. شاهان مایا برای برقراری هرچه بیشتر نظم در قلمرو تحت امر خود به ایجاد نظام طبقات دست زدند و روحانیان و نظامیان را از خویشاوندان خویش برگزیدند.[۴۸]

طبقات اجتماعی

جامعه مایا در این دوران به دو دسته نخبه و غیر نخبه تقسیم می‌شد.[۴۹] جامعه نخبه که طبقه ثروتمندان بود خود دارای دو رده بود که رده اول مربوط به خاندان شاهی بود و رده دوم رده روحانیان و بازرگانان و جنگجویان حرفه‌ای بشمار می‌آمد. دسته غیر نخبه هم کشاورزان، صنعتگران، شکارچیان و هنرمندان بود. صنعتگران ماهر در این میان مقام و منصبی برتر از سایرین داشتند.[۵۰] در نظام سیاسی مایا گاهی یک زن به صدارت و شاهی می‌رسید و تمام امور را در دست می‌گرفت و این زمانی بود که از خاندان شاهی مردی برای این امر وجود نداشته باشد.[۵۱] پوشش و لباس طبقات با هم متفاوت بود و زنان در هر دو طبقه اگرچه لباس نخی یا دامن و پیراهن گشاد می‌پوشیدند اما گلدوزی‌های متفاوت داشتند. مردان طبقه پایین پوشش رویینه‌شان پارچه‌ای بود که اکس نام داشت اما مردان نخبه از شنلی بنام پاتی استفاده می‌کردند.[۵۲]

نظام برده داری

در جامعه مایاها برده‌داری رواج داشت و تجارت برده نیز از امور مهم بازرگانی مایاها بود.[۵۳] یک شخص در جامعه مایاها از سه طریق ممکن بود برده شود: یکی اینکه ممکن بود سرپرست یک خانواده فقیر برای امرار معاش بهتر دست‌یابی به مال برای بهبود شرایط زندگی یکی از اعضای خانواده‌اش را به‌عنوان برده بفروشد. دوم اینکه ممکن بود کسی جرم یا جنایتی مرتکب شود و در اینصورت این امکان وجود داشت که با تشخیص مقامات قضایی بعنوان جریمه به بردگی محکوم شود و سوم نیز اشخاصی که بعنوان اسیر جنگی در نبرد با اقوام دیگر گرفته می‌شدند خودبه خود برده محسوب شده و از سوی جنگاوران فروخته می‌شدند. البته اگر اسیر از طبقات بالا و نجیب‌زاده جوامع دشمن بود بجای برده شدن طی مراسمی با احترامی ویژه کشته می‌شد که کشتن آنها نوعی مراسم قربانی برای خدایان دانسته شده‌است.[۵۴] که البته با روش آزتک‌ها در قربانی کاملا متفاوت بوده‌است.

نظام خانوادگی

در جامعه مایا کوچکترین واحد اجتماعی خانواده محسوب می‌شد که از پدر و مادر و فرزندان و نیز بردگان تشکیل می‌شد. در میان مایا هر خانواده به نوبه خود در میان خانواده‌ای بزرگتر قرار داشت که خانه هایشان را گرداگرد یکدیگر در یک حیاط مشترک می‌ساختند.[۵۵] ازدواج برپایه منصب بود و پدر دختر در سن پایین داماد را از طریق دلالانی که حرفه‌شان پیداکردن همسر و نامزد مناسب در میان طبقات مختلف برای دختران بود، پیدا می‌کرد.تعدد زوجات تنها برای طبقه نخبه مجاز بود و مراسم ازدواج تقریبا بدور از تشریفات و دخالت روحانیان انجام می‌گرفت.[۵۶]

هنر مایایی

کاسه قدیمی مایایی مربوط به دوران کلاسیک که در هندوراس بدست آمده‌است

نقاشی روی سفال.

مجسمه سفال زن مایایی.

گاهی هنر مایاها در دوران کلاسیک یا عصر طلایی شان را برترین و زیباترین مکتب هنری جهان باستان دانسته‌اند.[۵۷] هنر مایایی اگرچه از سنت‌های پیشین نظیر تمدن اولمک بهره می‌برد اما خلاقیت‌هایی که در درون جامعه مایا پدیدار شد چهره‌ای ویژه و متفاوت از تمام تمدن‌های امریکای باستان به آن بخشید. آن‌ها باورهای خود را درارهٔ خدایان از راه خلق آثار هنری بروز می‌دادند.معماری، نقاشی، مجسمه‌سازی، سفالگری از مهم ترین و برجسته ترین هنرهای مایایی بود.[۵۸]

معماری

آثار معماری مایاها که تا به امروز بجای مانده عمدتا مبتنی بر ساخت منازل شهری و روستایی، کاخ‌های شاهی و معابد و هرم‌های مذهبی- عبادی و سامانه‌های شهری مانند کانال هاو مخازن آب[۵۹] راه‌های شهری و بین شهری می‌شد.[۶۰] خیابان‌ها عمدتا بصورت سنگفرش بودند و برای طراحی شهر مهندسان امر ابتدا نقشه شهر را طراحی کرده و سپس نظر مساعد شاه را می‌گرفتند.[۶۱] معمولا ساختمان‌های مذهبی مایاها که بصورت هرم بود با مذهب و ایدئولوژی و نیز با گاهشماری مایایی در ارتباط بود.[۶۲] پلکان در معماری جایگاه ویژه‌ای داشت و در همه آثار بگونه‌ای بچشم می‌آید. در نمای ساختمان از موزاییک و انواع رنگ استفاده می‌شد[۶۳] و بکارگیری نقوش و تصویر‌های مختلف در درون اتاق‌ها یا راهروها و نمای خارجی ساختمان‌های فاخر ویژگی دیگر معماری آمریکای مرکزی در عصر طلایی مایاها بود.[۶۴] مصالح ساختمانی اصلی در معماری مایاها را سنگ آهک تشکیل می‌داد که عمده آثار مایایی از سنگ آهک درست شده‌اند.[۶۵]

نقاشی

نقاشی از دیگر جنبه‌های تمدن مایایی بود که شیوه آن تا به امروز نیز میان جوامع مایایی برجای مانده است.[۶۶] نقاشی‌ها بیشتر بر روی پارچه و دیواره‌ها صورت می‌گرفت که گاهی با گچبری نیز توام می‌شد.[۶۷] رنگ آبی نیلی میان مایاها جنبه الوهیت داشت و رنگی که در نقاشی‌های خود استفاده می‌کردند از نوع ماندگار آن بود که تجزیه نشده و از بین نمی‌رفت. رنگی که بر روی پارچه بکار می‌بردند طی فرآیندی پیچیده و شیمیایی بدست می‌آمد و امروزه پژوهشگران از طریق آزمایش‌های شیمیایی به روش باثبات کردن این رنگ‌ها پی برده‌اند که هنوز نیز پس از گذشت قرن‌ها ماندگاری و درخشندگی خود را حفظ کرده‌اند.[۶۸]

سایرهنرهای تجسمی

از سایر هنرهای تجسمی مایاها می‌توان سفالگری را که از ویگی‌های بارز هنرمایایی است برشمرد.[۶۹] در خلال دوران کلاسیک مایاها شروع به تولید آثار سفالی چندرنگی کردند که بیشتر جنبه تزئینی داشت تا کاربرد روزانه. این سفالینه‌ها که عمدتا بگونه جام یا کاسه و یا مجسمه‌های سفال هستند رنگ‌آمیزی شده و دارای نقش‌ها و طرح‌هایی هستند که نمادهایی اساطیری و ایدئولوژیک را از باورهایی قوم مایا ارائه می‌کند.[۷۰] رنگ آبی سفال‌ها نشان از کاربرد آن در امور مذهبی را دارد.[۷۱] نقاشی‌های رمزگونه‌ای بر روی بیشتر سفالینه‌های بدست آمدهٔ مایایی دیده می‌شود که گاهی با کنده‌کاری همراه هستند. رنگ آمیزی سفالینه‌ها گاهی پیش از پختن آن انجام می‌گرفت و گاهی پس از آن. از آنجایی که مایاها چرخ سفالگری نداشته‌اند با صرف وقت زیاد با نوک انگشتان تکه‌های گل را تبدیل به کاسه یا کوزه می‌کردند. روش کار آن‌ها از لوله کردن گل و دادن شکل مارپیچ به آن‌ها بوده‌است.[۷۲] دوره زمانی سفالینه‌های بدست آمده از مایا‌ها به حدفاصل قرن ششم پیش از میلاد تا قرن نهم میلادی مربوط می‌شود.[۷۳] بجز سفالگری پیکرتراشی مایاها نیز از دیگر جنبه‌های هنری تمدن مورد نظر است. مجسمه‌هایی که در دوره مایاها ساخته شده بیشتر مجسمه شاهان و یا خدایان و موجودات مافوق بشری را شامل می‌شود. برخی از این مجسمه‌ها سنگ یشم سبز که جنبه قدسی داشته ساخته شده‌بودند و کشف میزان زیادی از محصولات یشم در کنار گورهای بزرگان مایا موید این نکته می‌باشد.[۷۴] تندیس‌های مایا‌ها معمولا بصورت نیم تنه و نشسته و به ندرت ایستاده‌اند و در سردر سراها و نمای ساختمان‌ها معمولا بچشم می‌خورند.[۷۵]

زبان و ادبیات

سنگ نوشته‌ای به خط مایایی که در شهر پالنکه کشف شده است.

سوزاندن متون کهن مایا توسط کلیسای کاتولیک و تاثر مایاها از این حادثه.

نسخه‌ای از کتاب اساطیری چیلام بالام به خط و زبان مایایی.

مایاها را از آن جهت پیشرفته‌ترین قوم در امریکای باستان می‌دانند که بهتر از سایرین توانستند زبان خود را مکتوب کرده و خط را بکار برند.[۷۶] مایاها به زبان مایایی تکلم می‌کردند که زبانی التصاقی از شاخه زبان‌های بومی امریکا محسوب می‌شود. زبان مایایی قدیم بعدها به چندین گویش متعدد تقسیم شد که آنها امروز گروه زبان‌های مایایی را تشکیل می‌دهد که در آمریکای مرکزی هنوز هم گویشورانی دارد.[۷۷] در گذشته تفاوت‌های لهجه ای اقوام مایایی تبار به حدی بود که گاه سخن یکدیگر را درک نمی‌کردند. این تفاوت‌ها تا به امروز نیز پابرجا مانده‌است. این ممکن است که مایاها ایده نوشتن زبان را از اولمک‌ها فراگرفته باشند اما خط آنها هیچ شباهتی به سیستم نوشتاری اولمک نداشت.[۷۸] خط مایایی نوعی خط هیروگلیفی[۷۹] بود که آغاز بکارگیری و ابداع آن به سده ششم پیش از میلاد باز می‌گردد.[۸۰] مایاها خط خود را برای امور مذهبی و سرشماری درآمد و مالیات‌های عمومی، مراسم و مناسک مذهبی و تحریر و تالیف کتاب‌هایی که دانش و علوم را حفظ می‌نمود بکار می‌بردند.[۸۱] آموزش خط نوشتاری نیز میان طبقه نخبگان رایج بود. رمزگشایی علائم نوشتاری مایاها تا حد زیادی سخت و دشوار است و هنوز هم تمامی متون نوشته شده مایا به‌خوبی خوانده و درک نشده‌اند. یکی از این مشکلات تغییر زبان و لهجه مایاها و واژه‌پذیری فراوان از زبان اسپانیایی است.[۸۲] مایاها ساخت کاغذهای الیافی را دنبال می‌کردند و بیش از هزار جلد کتاب آکاردئونی شکل تالیف کرده‌بودند که موضوعاتی مانند تاریخ قوم مایا، نظام اعتقادی، ستاره شناسی و پیشگویی، ریاضیات، طب و گاهشماری را در بر می‌گرفت. این کتاب‌ها تقریبا همگی بدست کشیش‌های اسپانیایی سوزانده شدند.[۸۳] یکی از این کشیش‌ها بنام اسقف دیگو دلاندا که عامل اصلی از دست رفتن آثار مکتوب قدیمی مایا بود سوزاندن کتاب‌های مایاها را این‌گونه توصیف کرده‌است:

«این مردمان در عین حال با استفاده از نشانه‌ها و حروف مشخص کتاب‌هایی نوشته و در آن‌ها امور باستانی و دانش کهن خویش را توصیف نموده بودند... آنها این نوشتارها را درک می‌کردند و به دیگران نیز می‌فهمانیدند و آموزش می‌دادند. ما تعداد بسیار زیادی از این کتاب‌ها را یافتیم و چون مشاهده کردیم در میان آن‌ها چیزی جز خرافات و دروغ‌های شیطانی وجود ندارد همه را سوزاندیم که به شکل حیرت آوری باعث تاثر و افسوس آن‌ها شد و دست آخر همه آن‌ها را پریشان و محنت‌زده کرد.[۸۴] »

از میان کتاب‌هایی که کشیش لاندا دستور امحا آن‌ها را صادر کرده بود سه کتاب به شکل شگفت انگیزی از شعله‌های آتش در امان ماندند. یکی از این کتاب‌ها که در کتابخانه‌ای در درسدن آلمان نگه‌داری می‌شود و به نسخه درسدن مشهور است اطلاعات جامعی از ریاضیات و ستاره شناسی در درون خود دارد. کتاب دیگر که در اسپانیا کشف شد مربوط به طالع بینی است و نوشتار آخرین پرسیانوس نام دارد که در پاریس از صندوقی بی‌نام و نشان بیرون کشیده‌شد و مربوط اساطیر و عقاید مذهبی مایاهای باستان است.[۸۵] پس از این حادثه دوباره مایاها به نوشتن آثار خود روی آوردند و کتاب کشیش جاگوار و کتاب پوپول ووه دو مورد از آن‌ها هستند که بیشتر به تاریخ و اساطیر و افسانه‌های مایایی اختصاص دارند. این متن‌های متاخر در قرن شانزدهم نوشته شده‌اند.[۸۶]

باورهای دینی مایا

تمثال کوکولکان که بصورت نیمه انسان نیمه مار قرار دارد. کوکولکان به زبان مایاها معنای مار بالدار را می‌داد.

مجسمه چوبی که تصویری خیالی از درخت مرکزی یا واکاه چان ارائه می‌کند.

سبک تفکر مذهبی مایاها کاملا از عقاید مذهبی جهان قدیم متفاوت بود. بیشتر متون قدیمی این دین از میان رفته و برای همین شناخت ایدئولوژی مایاهای قدیم سخت و تا انداز زیادی مبتنی بر حدس و گمان است.دین در جامعه مایا عامل متحد کننده محسوب می‌شد و همه طبقات از پادشاه تا بردگان همگی درگیر یک دین بودند.[۸۷] حکومت ها, همیشه مذهبی و دین‌گستر بودند و برای همین سرپیچی از باورهای دینی یا بدعت در آن خشم حاکمان را بر می‌انگیخت. دین اگرچه تمام مسائل زندگی مایا را در برمی‌گرفت اما به‌همان اندازه هم عرفانی بود و به مسائل معنوی می‌پرداخت. مذهب سنتی مایا خدایان متعددی داشت و هرخدا نیز یک همزاد غیر همجنس به‌عنوان همدم برای خود داشت که پس از مرگ او را در زیبالبا یا دنیای زیرین پذیرا می‌شد تا زمانی که دوباره زنده شده و به آسمان بازگردد.[۸۸] هنوز نیز گروه‌هایی از مردم مایایی‌تبار ساکن هندوراس, گواتمالا و مکزیک به باورهای قدیمی مایایی معتقدند و مذهب فاتحان اروپایی خود را به‌طور کامل نپذیرفته‌اند.[۸۹]

جهان بینی مایاها

در مذهب مایاها جهان دو بعد خدایی و انسانی داشت که در سه حوزه ضرب می‌شدند و آن سه حوزه جهان آسمانی, جهان زمینی و جهان زیرزمینی را شامل می‌شد. دنیای زیرزمینی که زیبالبا نامیده می‌شد[۹۰] دنیای خدایان زیرزمینی و مکان استقرار روان‌های درگذشتگان بود.[۹۱]. قلمرو آسمانی سیزده طبقه و قلمرو زیرزمینی نه طبقه داشت, هریک از این طبقات قلمرو فرمانروایی یکی از خدایان بشمار می‌رفت. شناخت مناسک مذهبی مایاها کاملا میسر نشده و این بدلیل از میان رفتن بخش عظیمی از منابع مایایی و نیز تغییر مذهب اکثریت جامعه مایاها به مسیحیت است. ارتباط اصلی خدایان با یکدیگر از راه درخت مرکزی بنام واکاه چان امکان‌پذیر بود.[۹۲] این درخت که ریشه‌اش در دنیای زیر زمینی تنه‌اش در دنیای زمینی و شاخه‌هایش به دنیای آسمانی می‌رسید.[۹۳] خون قربانیان یا نذر‌هایی که نزد پادشاه درخاک ریخته می‌شد را از طریق ریشه‌هایش جذب و در سراسر گیتی انتشار می‌داد.[۹۴]

خدایان آیینی

درک چیستی خدایان مایایی هم مانند درک آنان از جهان پیچیده‌است و برای ذهن انسان‌های غربی ناآشنا می‌نماید.[۹۵] خدایان مایایی می‌توانستند شکل ظاهر و سرشت خود را تغییر دهند و دلیل ایجاد آثار گوناگون هنری نیز همین است که مایاها می‌توانستند هر صورتی برای خدایان خود متصور شوند و آن‌ها را مجسم سازند. باستان شناسان مطرح می‌کنند بزرگترین خدای مایا ایتزامنا نام داشته‌است.[۹۶] همین خدا دوشکل دیگر نیز داشته‌است که آن یکی هوناب کئو[۹۷] به معنی نخستین خدای زنده و دیگری کوکولکان بمعنی مار بالدار بود.[۹۸] باور مایاها این بود که خدای اصلی خود را به‌صورت کهکشان راه شیری نیز نشان داده و سرپرست و آفریدگار جهان است و بر همه خدایان سرپرستی می‌کند.[۹۹] کینیچ آهائو خدای خورشید [۱۰۰] و هوناهپو خدای ناهید[۱۰۱] بودند که این دوخدا معمولا بر سر روز و شب با هم در کشمکش قرار داشتند. برای کشاورزان دو خدا بنام‌های یوم کاکس[۱۰۲] که خدای ذرت بود وجود داشت و یکی هم چاک که خدای باران بود. چاک که بیشتر با چهرهٔ خزنده‌ای با دندان‌های شبیه مار تصویر می‌شد چهار رنگ متفاوت داشت که به جهات جغرافیایی شمال, جنوب, شرق, غرب باز می‌گشت و برای هرکدام به رنگ سفید, زرد, سرخ, سیاه در می‌آمد.[۱۰۳] خدای ویژه و مورد احترام زنان ایکس چل[۱۰۴] نامیده می‌شد که مسئول تولد نوزادان شفادادن به بیماران و پیشگویی بود.[۱۰۵]

ارتباط با جهان معنوی

همچنین به باور مایاها هر انسانی همزادی داشت که بصورت روح ظاهر می‌شد و با خدایان نشست و برخاست داشت و می‌توانست زندگی افراد را تحت تاثیر قرار بدهد. انسان‌ها می‌توانستند از راه دعا و مناسک دینی و نیز مصرف داروهای روانگردان با آنها ارتباط برقرار کنند.[۱۰۶] این همزادان که بیشتر به دنیای زیزمینی مربوط می‌شدند عامل پیوند فرد با جامعه مردگان نیز محسوب می‌شدند که این به دنیای زیرزمینی ارتباط داشت و فرد نیاز داشت برای این کار به محل‌هایی ویژه مثل غارهای تاریک برود. به‌باور مایاهای قدیم از راه مکاشفات و مصرف مواد روانگردان نیز می‌شد با دنیای خدایان متصل شد و پند و اندرز گرفت.پیشگویان دینی برای پیشگویی‌های خود غیر از ستاره شناسی به این روش نیز روی می‌آوردند.[۱۰۷]

ریاضیات مایاها

اعداد در سیستم عددی مایاها

مایاها ظاهرا ریاضیات را تا میزانی از اقوام اولمک فراگرفته بودند. آنها احتمالا نخستین قومی در جهان بودند که موفق به کشف عدد صفر شدند.[۱۰۸] این اتفاق در حدود سال ۳۶ پیش از میلاد افتاد[۱۰۹] و ششصد سال بعد بود که هندی‌ها به راز صفر پی برده و از طریق مسلمانان آن را به اروپایی‌ها رساندند.[۱۱۰] نماد صفر در تحریر اعداد مایایی بصورت یک گوش ماهی بود که شکل آن ترسیم می‌شد.[۱۱۱] نظام شمارشی مایاها نیز برخلاف نظام متداول امروز جهان که دهگانی است یک نظام بیستگانی بود[۱۱۲] مایا‌ها برای هر عدد یک نقطه می‌گذاشتند که بصورت افقی بود و هرگاه این اعداد شمارشان به پنج نقطه (یعنی عدد پنج) می‌رسید بجای پنج نقطه یک خط عمودی می‌کشیدند و برای اعداد بالاتر مانند شش, هفت و سایر بالای خط افقی یک یا دونقطه یا بیشتر می‌گذاردند.[۱۱۳] به این ترتیب عدد ده در نوشتار مایا دوخط افقی روی هم بود و برای یازده کافی بود یک نقطه بالای آن می‌گذاشتند.[۱۱۴] نوشتن اعداد از انتها بود و هر بار استفاده از صفر برابر یک قطه بیست شماه آن را بالا می‌برد.[۱۱۵] چنان که در نظام ریاضی رایج امروزی صفر جلوی یک ده بار آنرا افزایش می‌دهد. چون خط نوشتاری مایاها هیروگلیف بود و نشان‌های تصویری داشت گاهی کاتبان برای نوشتن صفر یا نقطه یا خط از نمادهای تصویری دیگری استفاده می‌کردند تا بر زیبایی اثر نوشتاری خود که معمولا بصورت کنده کاری بود بیفزایند و آنرا هنری تر جلوه دهند.[۱۱۶] همین امر موجب دشواری در دریافت برخی از داده‌های آماری مایاهای قدیم شده‌است. سیستم جمع و تفریق مایا‌ها هم شبیه سیستم‌های متداول امروزی بود اما آنها نمادهای چهارعمل اصلی را اینگونه بکار نمی‌بردند اما روش محاسبه ایشان تقریبا همین رایج امروز جهان بود:[۱۱۷]

اخترشناسی مایاها

رصدخانه کراکول واقع در چیچن ایتزا

مایاها آموخته بودند که چگونه از ریاضیات برای ثبت و محاسبه حرکات و تغییرات اجرام سماوی بهره گیری کنند. در یادبود‌ها و دیوارنوشته‌های مایایی آثار و اکتشافات خود را ثبت می‌کردند. بزرگان دینی مایا آموخته بودند که چگونه سال خورشیدی، ماه قمری و حتی حرکتهای سیاره زهره را محاسبه کنند.[۱۱۸] مایاها برای این محاسبه‌ها، ریاضیات ترکیبی را بکار می‌گرفتند و ماهرانه تر از سایر ملتهای آمریکایی باستان، از خط، درجهت ثبت یافته‌های جدید خود بهره می‌بردند.[۱۱۹] آنها در جدول‌هایی قدیمی خسوف و کسوف را ثبت و برای آن‌ها جدول‌های زمانبندی تنظیم کده بودند. آنها برای تنظیم مناسک مذهبی خود نیز از داده‌های ستاره شناسی استفاده می‌کردند.[۱۲۰] مایاها ضمن شناخت خسوف و کسوف محاسبات دقیقی نیز از گردش مسیر سیاره‌های ناهید و بهرام و تا اندازه کمتری عطارد ترسیم کرده بودند. همچنین شواهدی دردست است که مسیر حرکت سیاره مشتری نیز توسط مایاها مشخص شده بوده‌است. مایاها از اخترشناسی برای تنظیم تقویم و هماهنگی مراسم مذهبی طالع بینی, پیشگویی و ثبت دوره سلطنت استفاده می‌کردند. در کراکول چیچن ایتزا یک رصدخانه ی مایایی بدست آمده که یب شباهت به رصدخانه‌های امروزی نیست. ضمن اینکه آنتونی آونی ستاره شناس نظر دارد که مایاها همگی خانه هایشان را بگونه‌ای می‌ساختند که ظاهرا بتوان از پنجره هایشان آسمان را رصد نمود.[۱۲۱] مثلا در شهر اوکسمال همه ساختمان‌ها در یک ردیف و پنجره هایشان به یک سوی مشخص از آسمان از می‌شود. در ناحیه کراکول نیز همه خانه به نحوی ساخته شده بودند که در امتداد سیاره زهره قرار داشتند.[۱۲۲] حیرت بیشتر دانشمندان از این است که این شناخت دقیق مایاها از حرکت اجام آسمانی در شرایطی بود که مایاها ابزار پیشرفته ستاره شناسی ناشته‌اند و سرزمینشان در منطقه‌ای بود که نه ماه از سال بارانی و همیشه ابری بود.[۱۲۳]

گاهشماری مایا

تاریخ نگاری و ثبت تاریخ در دستگاه شمارش طولانی بروی یک سنگ زرد رنگ

سیستم گاهشماری مایاها نیز از بخش‌های پیچیده این تمدن است.[۱۲۴] مایاها به سال ۳۶۵ روزه خورشیدی پی برده بودند اما برای محاسبه سال نه تنها جابجایی خورشید درآسمان فراز خود را که حرکت‌های ماه و ستارگان و دیگر اجرام آسمانی را نیز مدنظر داشتند. نزد مایاها سه نوع تقویم استفاده می‌شد.[۱۲۵] یکی تقویم سالنمای ۲۶۰ روزه, دیگری هاآب یا سال ۳۶۵ روزه و دیگر تقویم شمارش طولانی ۵۲ ساله.[۱۲۶] سال مقدس که تزولکین نامیده می‌شد همان سالنمای ۲۶۰ روزه بود.[۱۲۷] هر ماه آن بیست روز بود و هر روز یک نام مشخص داشت و نیز سیزده شماره که روزها در آن ضرب می‌شدند و مجموعا ۲۶۰ روز می‌شد. آنها از این طریق سعی می‌کردند تا از زمان دقیق وقوع پدیده‌های قدیمی به میزان روزهایی که از آن گذشته آگاه شوند.[۱۲۸] شیوه آن به گونه‌ای بود که مثلا روز ایمیکس که روز نخست هر ماه بود و اولین باری که در سال ۲۶۰ روزه واقع می‌شد نام سال یکم ایمیکس می‌گرفت و به همین ترتیب سال دوم سال دوم ایک و زمانی که به سیزدهمین می‌رسید نام چهاردهمین روز یعنی ایکس مقارن یک می‌شد و سال یک ایکس می‌گردید و اینگونه مشخص می‌شد که چهارده سال گذشته‌است.[۱۲۹] فایده این تقویم برای این بود که در ارقام بالا با ضرب و تفریق ساده, می‌شد زمان واقعی را به روز تعیین کرد و از این رو به آن سالنمای مقدس می‌گفتند چراکه در امور مذهبی مردمی کاربرد بیشتری داشت.[۱۳۰] سالنمای هاآب سالنما و تقویم رسمی مایا بود. هاآب را برای امور سلطنتی و کشوری بکار می‌بردند.[۱۳۱] در سالنمای هاآب سال نوزده ماه داشت. هجده ماه نخست سال ۲۰ روز بود و ماه آخر سال نج روز که روی‌هم رفته سیصدوشصت وپنج روز را تشکیل می‌دادند.[۱۳۲] ماه آخر یوایب نامیده می‌شد و برای مردم بدشگون می‌نمود.[۱۳۳] روزهای ماه از صفر تا نوزده را در بر می‌گرفتند شمار روز با یک آغاز نمی‌شد. مایاها در ذکر تواریخ معمولا در کتیبه‌ها هردو سالنمای تزولکین و هاآب را بکار می‌بردند. از آنجایی که هاآب ۱۰۵ روز بیش از تزولکین داشت یعنی در تطابق دوتقویم هاآب ۱۰۵ دندانه وارد سال تزولکین شده بود و تطابق کامل تنها زمانی انجام می‌شد که ۵۲ سال از آغاز گذشته باشد که این دوره ۵۲ سال را دَوَران تقویم نامیده‌اند.[۱۳۴] واین دوران برای مایاها بسیار مهم و با اهمیت بوده‌است.تقویم سوم سالنمای شمارش طولانی است که مبتنی بر روزهاست که هر روز اما سال به ماه‌های سی روزه تقسیم نمی‌شد. هر روز یک کین بشمار می‌رفت و هر ۲۰ روز برابر یک یوئنال می‌شد. هر هجده یوئینال را یک تون می‌گفتند که مجموعا ۳۶۰ روز(کین) بدست می‌آمد. هر بیست سال(تون) برابر یک کاتون و هر بیست کاتون یک باکتون و هر بیست باکتون یک پیکتون بود. یک پیکتون برابر می‌شد با ۲٬۸۸۰٬۰۰۰ روز. بالاترین واحد در گاهشماری مایایی آلائون است که برابر می‌شود با بیست و سه میلیارد و چهل میلیون روز.[۱۳۵] سال‌های آنان سیصدوشصت روزه بود و دلیل آن هم فرار از شومی پنج روز پایانی بود. کاربرد این تقویم بیشتر برای شمارش روزهای گذشته یا باقیمانده نسبت به یک رویداد مهم بوده‌است. مایاها سیستمی ریاضیاتی نیز داشتند که سالنماهای سه‌گانه را به هم تبدیل می‌کرد و از طریق داده‌های یک تقویم می‌توانستند آنرا در سالشماری دیگر نیز بیابند.[۱۳۶]

جامعه امروزی مایاها

دو دختر مایایی در لباس محلی.

مناسک مایایی-مراسم تقدیس برای یک کودک.

یک خانواده روستایی مایا در یوکاتان مکزیک.

با وجود از دست رفتن اتحاد مایاها این قوم از صحنه روزگار کنار نرفتند [۱۳۷] و هنوز در گوشه‌هایی از آمریکای مرکزی مردم مایا با حفظ آداب و رسوم خود به زندگی ادامه می‌دهند. جمعیت مایاهای امروزی که بازماندگان مایاهای متمدن دوران باستان و سده‌های میانه هستند[۱۳۸] حدود هفت میلیون تن برآورد شده که در کشورهای السالوادور،[۱۳۹] هندوراس،[۱۴۰] مکزیک،[۱۴۱] گواتمالا[۱۴۲] و بلیز[۱۴۳] پراکنده‌اند و به گویش‌های زبان مایایی و یا اسپانیایی سخن می‌گویند. بیشتر جمعیت امروزی مایاها در ارتفاعات گواتمالا بسر می‌برند. در گواتمالا اگرچه خیلی از مایاها سبک زندگی و گفتار اسپانیایی را پذیرفته‌اند اما این تغییر و همرنگی با جامعه در زنان بسیار کمتر از مردان دیده می‌شود[۱۴۴] و اکثر زنان مایایی گواتمالا هنوز هم سبک پوشش و زبان بومی و اصیل خود را نگاه‌داشته‌اند.[۱۴۵] مایاهای امروزی بخاطر رنگ پوشش خاص خود و کلاه‌های بلند و لباس‌های شاد رنگارنگ خود شهره هستند.[۱۴۶] مردان مایا امروزه به کارهای کشاورزی و گاهی صنعتی مشغولند و در میان جامعه امروزی مایا کودکان دستفروش نیز بچشم می‌خورند.[۱۴۷] امروزه زندگی مایاها مانند بیشتر مردم آمریکای لاتین توام با محرومیت است و روند پیشرفت بویژه در مناطق مایانشین که کوهستانی و روستایی نیز هستند بسیار کندتر است.[۱۴۸] غذاهای سنتی مایاها هنوز مبتنی بر غداهای گیاهی و بویژه ذرت است. انواع و اقسام غذاها و نان‌ها با ذرت طبخ می‌شود.[۱۴۹] مایاهای امروزی اگرچه بیشتر مسیحی کاتولیک می‌باشد اما هنوز دسته‌های زیادی از مردم این قوم هر به مذهب باستانی خود معتقد باقی مانده و آئین‌های مذهبی خود را همچنان برگزار می‌کنند.[۱۵۰] پذیرش مذهب کاتولیک از سوی بسیاری از مایاها تنها سرپوشی بود برای دفاع از خود برابر مسیحیان چرا که هنوز در میان جوامع مسیحی مایا همچنان شمن وجود داشته و در ارتفاعات و غار‌ها بر اصل سال‌های ۲۶۰روزه به عبادت و ارشاد و مکاشفه می‌پردازند.[۱۵۱] نام بسیاری از اساطیر مایا با نام‌های مذهبی لاتین جایگزین شده اما مراسم و عقاید همچنان باستانی برجای مانده‌اند.[۱۵۲] گرایش عمده روستاییان مایا به مسیحیت از سال ۱۹۶۰ و آغاز فعالیت تبلیغی کلیساهای انجیلی جنوب ایالات متحده آغاز شده‌است.[۱۵۳]

در بلیز

مایاهای کشور بلیز که سومین گروه بزرگ قومیتی این کشور هستند و حدود یازده درصد جمعیت کشور را تشکیل داده‌اند[۱۵۴] بیشتر از تبار آن‌دسته از اقوام موپان و یوکاتک هستند که درپی وقوع جنگ در سال ۱۸۸۰ به کشور بلیز مهاجرت نمودند.[۱۵۵] ده سال پیش از آن مایاهای ککچی از کشور گواتمالا وارد بلیز شده بودند و خلاف همتباران موپانی خود که راه کوهستان‌های مرتفع بلیز را پیش گرفتند, اینان وارد سرزمین‌های پست جنوبی این کشور در جوار رودخانه‌ها شدند.[۱۵۶] تاریخ و فرهنگ باستانی مایاها نزد مایاهای بلیز بسیار با اهمیت و مایه افتخار تلقی می‌شود.[۱۵۷]

در گواتمالا

شمار مایاهای گواتمالا بیش از سایر کشورهای مایانشین است. مایاهای گواتمالا بیش از سایرین به آداب و رسوم خود مانند پوشش, مذهب و زبان پای‌بند مانده‌اند و شرایط فرهنگ بومی مایا در گواتمالا بهتر از سایر کشورهاست.[۱۵۸] مایاها در گواتمالا به سیزده گروه قومی کوچکتر تقسیم می‌شوند.[۱۵۹] پیشه اکثر مایاهای گواتمالا کشاورزی و صنایع دستی است[۱۶۰] و عمدتا در مناطق مرتفع و کوهستانی کشور بسر می‌برند.[۱۶۱]

در مکزیک

مایاها بخشی از گروه‌های قومی کشور مکزیک هستند که بیشتر آنها در نواحی جنوبی و بویژه شبه جزیره یوکاتان ساکن می‌باشند.[۱۶۲] زبان مایاهای مقیم مکزیک یوکاتک است که ریشهٔ مایایی دارد [۱۶۳] و مذهب بیشینه جمعیت مایایی ساکن مکزیک کاتولیک می‌باشد. جمعیت مایاهای مقیم مکزیک حدود سیصدوپنجاه هزار تن می‌باشد که بیشتر آن‌ها اسپانیایی را بعنوان زبان دوم یا زبان نخست خود می‌دانند. بدلیل شرایط جغرافیایی محل سکونتشان بیشتر مایاهای مکزیک از صنعت توریسم امرارمعاش می‌کنند.[۱۶۴]

در هندوراس

مایاها در هندوراس چورتی نامیده می‌شوند[۱۶۵] که جمعیتی کمتر از شش هزار نفر دارند.[۱۶۶] مایاهای این کشور سنت مایایی خود را عمدتا فراموش کرده‌اند و دیگر به گویش چورتی صحبت نمی‌کنند و پوشش سنتی آن‌ها نیز کلا تغییر یافته‌است. اخیرا تلاش‌هایی در رابطه با بازگشت چورتی‌ها به فرهنگ قدیمشان انجام شده و تا حدودی آن‌ها به یادگیری زبان نیاکان خود مشغول شده‌اند.[۱۶۷] پیشه اصلی مایاهای هندوراس که اسپانیایی زبان هستند صنایع دستی و توریسم است. نوعی از عروسک که بنام عروسک‌های هاسک شناخته می‌شوند توسط این گروه قومی ساخته شده و معمولا بوسیله کودکان دستفروش به مشتری‌ها عرضه می‌شود.[۱۶۸]

نگارخانه

خرابه‌های شهر مایاپان در یوکاتان که از دل جنگل‌ها بیرون کشیده شده‌است.

زمینی که برای بازی توپی سنتی مایاها در دوران کلاسیک مورد استفاده قرار میگرفت

بازمانده‌های شهر پالنکه.

تندیس چوبی مردم مایان.

یک زن مایایی اهل چیاپاس درحال پخت نان سنتی.

کاخ جنگجویان مایایی

ویرانه‌های شهر مایاپان

نقشه‌ای باستانی که قلمرو تحت سیطره مایاهارا تا قرن نهم میلادی نشان می‌دهد.

دیوارنگاره‌ای که در سال ۷۳۱ میلادی ساخته شده‌است.

هنر پیکرتراشی مایا.

قصری در شهر چیچن ایتزا.

کاخ یاکسچیلان.

منبع

↑ Mayan Civilization-Geography and Landscape
↑ تمدن مایا-دانشنامه رشد
↑ Looking for clues at Copán
↑ cities of Pyramids
↑ Mayans
↑ [۱]
↑ Coe, Michael D. (2002). The Maya (6th ed.). Thames & Hudson. p. 81. ISBN 0-500-05061-9
↑ دانشنامه رشد:تمدن مایا
↑ Early Maya Writing at San Bartolo, Guatemala
↑ نشریه خبرآنلاین:آیا 2012 پایان کار دنیا خواهد بود؟
↑ رد ادعای پایان جهان در سال 2012
↑ Official Moie Site
↑ IMDb:Apocalypto
↑ Maya Mania: Unearth the Splendor of the Ancient Mayan World
↑سایت رسمی اداره باستان‌شناسی بلیزMaya Archaeological Sites in Belize انگلیسی. بازدید در ۲۹ ژوئن ۲۰۱۱
↑ مرکز کتاب-چکیده قوم مایا فارسی. بازدید در ۲۹ ژوئن ۲۰۱۱
↑ The Mayan Civilization Time Line
↑ Estrada-Belli, Francisco (2011). The First Maya Civilization: Ritual and Power Before the Classic Period. Abingdon, Oxfordshire and New York: Routledge. ISBN 978-0-415-42994-8
↑ریچارد هانسن: The Classic Preclassic: Perspectives of the Middle Preclassic Period in the Mirador Basin and the Maya Lowlands .انگلیسی. بازدید در ۲۰ ژوئن ۲۰۱۱
↑ Maya Culture Collapse: Current Theoryانگلیسی. بازدید در ۲۹ ژوئن ۲۰۱۱
↑ Maya Civilization Timeline انگلیسی. بازدید در ۲ ژوئیه ۲۰۱۱
↑ Mesoamerica: Maya. انگلیسی. بازدید در ۲۹ ژوئن ۲۰۱۱
↑ Maya Culture Collapse: Current Theory انگلیسی.بازدید در ۲ ژوئن ۲۰۱۱
↑د. نتزلی. پاتریشیا. تمدن مایا. جواهرکلام, فرید. تهران. نشرققنوس. چاپ دوم.1387. ص ۲۳
↑ Classic Period (300 - 900 AD) انگلیسی. بازدید در ۲۹ژوئن ۲۰۱۱
↑گزارش انجمن باستان‌شناسی بلیز. پروژه کوبولا.Maya Archaeological Sites in Belize. انگلیسی. بازدید در ۲۱ ژوئن ۲۰۱۱
↑ Coggins, Clemency (Ed.) (1992). Artifacts from the Cenote of Sacrifice Chichen Itza, Yucatan: Textiles, Basketry, Stone, Shell, Ceramics, Wood, Copal, Rubber (Memoirs of the Peabody Museum). Harvard University Press.
↑ mayankidsانگلیسی. بازدید در ۲۹ ژوئن ۲۰۱۱
↑ دانشنامه رشد-تمدن مایا
↑ mayankids فارسی. بازدید در ۲۹ ژوئن ۲۰۱۱
↑ Maya Post classic Period and Historic Maya of Belizeانگلیسی. بازدید در ۲۶ ژوئن ۲۰۱۱
↑ Ancient Mayan culture انگلیسی. بازدید در ۲۹ ژوئن ۲۰۱۱
↑ Archaeologists find new clues why the Maya left انگلیسی. بازدید در ۲۲ ژوئن ۲۰۱۱
↑ تمدن مایا (عروس باران)
↑ Timeline Maya انگلیسی. بازیابی در ۲۹ ژوئن ۲۰۱۱
↑تمدن مایا, ص112
↑ IV. Postclassic Period - C. Spanish Conquest انگلیسی. بازیابی در ۲۵ ژوئن ۲۰۱۱
↑ The Spanish Conquest of Yucatán (1526-46)
↑ Spanish conquest of Yucatán انگلیسی. بازیابی در ۲۹ ژوئن ۲۰۱۱
↑تمدن مایا. ص 112
↑ Timeline Maya انگلیسی. بازیابی در ۲۹ ژوئن ۲۰۱۱
↑ www.friendsofmayainc.org
↑ IV. Postclassic Period - C. Spanish Conquest
↑ Ancient Maya Societyانگلیسی. بازیابی در ۲۱ ژوئن ۲۰۱۱
↑ خانواده و طبقات اجتماعی درتمدن مایا دانشنامه رشد. فارسیبازیابی در ۲۹ ژوئن ۲۰۱۱
↑تمدن مایا. ص.37
↑ III. Classic Period - A. Society and Economyانگلیسی. بازیابی در ۲۸ ژوئن ۲۰۱۱
↑تمدن مایا. ص.38
↑ http://Ancient Maya Societyانگلیسی. بازدید در ۲۱ ژوئن ۲۰۱۱
↑تمدن مایا. ص.39
↑ Women In Mayan Culture انگلیسی. بازیابی در ۲۹ ژوئن ۲۰۱۱
↑تمدن مایا. ص41
↑تمدن مایا. ص41
↑ III. Classic Period - A. Society and Economy انگلیسی. بازیابی در ۲۹ ژوئن ۲۰۱۱
↑ خانواده و طبقات اجتماعی درتمدن مایا (دانشنامه رشد). فارسی. بازدید در ۲۰ ژوئن ۲۰۱۱
↑تمدن مایا. ص39
↑مشارکت کنندگان ویکی‌پدیاMayanانگلیسی. بازدید در ۲۰ ژوئن ۲۰۱۱
↑تمدن مایا. ص.71
↑ زندگی درشهرهای مایا(دانشنامه رشد)
↑ Mayan art
↑تمدن مایا. ص72
↑ Maya Architecture
↑تمدن مایا. ص 73-75
↑ III. Classic Period - A. Society and Economy
↑تمدن مایا. ص77
↑مشارکت کنندگان ویکی‌پدیا «Maya art» ویکی‌پدیای انگلیسی.بازدید در ۱۰ ژوئیه 2011
↑تمدن مایا. ص 82
↑نشریه اینترنتی خبرآنلاینراز ماندگاری تمدن مایا کشف شد فارسی.بازدید در ۱۰ ژوئیه ۲۰۱۱
↑مشارکت کنندگان ویکی‌پدیا «Maya ceramics » انگلیسی.بازدید در 10 ژوئیه 2011
↑ Preliminary Report on the Ceramics from Holmul, Guatemala: Year 2000 Season انگلیسی.بازیابی در 10 ژوئیه 2011
↑ Mysteries of "Sacrificial" Maya Blue Pigment Solved?
↑تمدن مایا. ص85
↑ Archaeological Investigations at Holmul, Guatemala انگلیسی.بازیابی در 10 ژوئیه 2011
↑تمدن مایا. ص88-90
↑هنر در گذر زمان. ص۷۴۷
↑ 10 حقیقت جالب در مورد تمدن اسرارآمیز مایا!! فارسی. بازیابی در ۳۰ ژوئن
↑مشارکت کنندگان ویکی‌پدیای انگلیسیProto Mayan
↑ Maya Literature انگلیسی. بازدید در ۳۰ ژوئن
↑ Maya script انگلیسی. بازیابی در ۳۰ ژوئن
↑ Mayan World: A maya time line, Quintana roo, Campeche, Chiapas, Yucatan, Mexico
↑ Mayan Literature and Poetics انگلیسی. بازدید در ۳۰ ژوئن
↑ symbols on the wall push maya writting back by years انگلیسی. بازدید در ۳۰ ژوئن
↑ Maya Spirituality انگلیسی. بازدید در ۳۰ ژوئن
↑تمدن مایا، ص 12-13
↑دانشنامه بریتانیکاEncyclopædia Britannica:Madrid Codex. انگلیسی. بازدید در ۳۰ ژوئن ۲۰۱۱
↑ Popol wuj انگلیسی.بازدید در ۲ ژوئیه ۲۰۱۱
↑تمدن مایا. ص57
↑دایره المعارف طهورتمدن و خدایان قوم مایا در آمریکا فارسی. بازدید در ۲ ژوئیه ۲۰۱۱
↑مشارکت کنندگان ویکی‌پدیا «Maya religion » انگلیسی. بازدید در ۲ ژوئیه ۲۰۱۱
↑انگلیسی بازدید درژوئن ۲۰۱۱[Maya death http://www.river-styx.net/maya-death-xibalba.htm] انگلیسی. بازدید.۲۱ژوئن ۲۰۱۱
↑دائره‌المعارف آزاد الکترونیکunderworld word in Online dictionary انگلیسی. بازدید در ۲ ژوئیه ۲۰۱۱
↑ Rising of the Sacred World Calendarانگلیسی. بازدید در ۲ ژوئیه ۲۰۱۱
↑مشارکت کنندگان ویکی‌پدیاMesoamerican world tree انگلیسی.بازدید در ۲ ژوئیه ۲۰۱۱
↑ Mayan Mythology انگلیسی. بازدید در ۲ ژوئیه ۲۰۱۱
↑تمدن مایا. ص53
↑دانشنامه طهور «تمدن و خدایان باستانی قوم مایا در آمریکا» فارسی.بازیابی در ۲ ژوئیه 2011.
↑ The «Classic Maya» (approx. 435 A.D. - 830 A.D.)
↑ Kukulcan انگلیسی. بازیابی در ۲ ژوئیه ۲۰۱۱
↑ تهاجم بیگانگان غروب خدایان – تقویم مایا‌ها و بازگشت فضائی‌ها انگلیسی. بازیابی در ۲ ژوئیه ۲۰۱۱
↑ Maya Gods and Goddesses انگلیسی. بازیابی در ۲ ژوئیه ۲۰۱۱
↑ Hunahpú and Xbalanqúcدانشنامه اساطیر. انگلیسی. بازدید در ژوئن ۲۰۱۱
↑ religion of Maya انگلیسی.بازیابی در ۲ ژوئیه ۲۰۱۱
↑دانش‌نامه طهورتمدن و خدایان قوم مایا در آمریکا (2) فارسی.بازیابی در ۲ ژوئیه ۲۰۱۱
↑ [تمدن و خدایان قوم مایا در آمریکاhttp://www.tahoordanesh.com/page.php?pid=13687] فارسی. بازدید در ۲ ژوئیه ۲۰۱۱
↑مشارکت کنندگان ویکی‌پدیا «Ixchel» انگلیسی.بازدید در ۲ ژوئیه ۲۰۱۱
↑تمدن مایا. ص58
↑ Geography and Landscape انگلیسی. بازیابی در ۲ ژوئیه ۲۰۱۱
↑ Maya numerals
↑ MAYAN MATHEMATICS
↑ Maya Mathematic
↑ Mayan Math
↑ Mayan mathematics
↑ THE MAYA MATHEMATICAL SYSTEM
↑ Maya Mathematics
↑ The Mayan Number System
↑تمدن مایا. ص92
↑ Maya numerals
↑ Dating the eclipse table
↑ Maya Astronomy
↑ Maya Astronomy
↑ Maya Astronomy
↑تمدن مایا. ص105
↑تمدن مایا. ص 106
↑ An Introduction to the Mayan Calendar انگلیسی. بازدید در ۳۱ ژوئن ۲۰۱۱
↑ calenders انگلیسی. بازدید در ۳۱ ژوئن ۲۰۱۱
↑ MAYA CALENDAR انگلیسی. بازدید در ۳۱ ژوئن ۲۰۱۱
↑ The Tzolkin انگلیسی. بازدید در ۳۱ ژوئن ۲۰۱۱
↑ The Mayan Calendar انگلیسی. بازدید در ۳۱ ژوئن ۲۰۱۱
↑پورتال قوم مایاTHE SACRED MAYAN CALENDAR انگلیسی. بازدید در ۳۱ ژوئن ۲۰۱۱
↑ Tzolqin Calendar is a holy moon calendar of ancient Maya civilisationبازدید در (۳۱ ژوئن ۲۰۱۱)
↑ The Mayan Use of the Calendar انگلیسی. بازدید در ۳۱ ژوئن ۲۰۱۱
↑ Mayan Haab Calendar
↑ Encyclopædia Britannica-Uayeb انگلیسی. بازدید در ۳۱ ژوئن ۲۰۱۱
↑ The End of the World Explained انگلیسی. بازدید در ۳۱ ژوئن ۲۰۱۱
↑ THE SACRED MAYAN CALENDAR انگلیسی. بازدید در ۳۱ ژوئن ۲۰۱۱
↑مشارکت کنندگان ویکی‌پدیای انگلیسیMaya calendarانگلیسی. بازدید در ۳۱ ژوئن ۲۰۱۱
↑ Mayan people today
↑ Maya انگلیسی. بازدید در ۳۱ ژوئن ۲۰۱۱
↑ El Salvador - Maya Lenca People انگلیسی. بازدید در ۳۱ ژوئن ۲۰۱۱
↑ today Mayas of Honduras انگلیسی. بازدید در ۳۱ ژوئن ۲۰۱۱
↑ Maya are around today انگلیسی. بازدید در ۳۱ ژوئن ۲۰۱۱
↑ Mopan Mayas in Belize and Guatemala
↑ Belize People انگلیسی. بازدید در ۳۱ ژوئن ۲۰۱۱
↑ DRESS-the Mayas انگلیسی. بازدید در ۳۱ ژوئن ۲۰۱۱
↑ Maya Today Cultural traditions, American influences,and Maya experiences in the United States. انگلیسی. بازدید در ۳۱ ژوئن ۲۰۱۱
↑ the Maya today
↑ Rituals of the Modern Maya انگلیسی. بازدید در ۳۱ ژوئن ۲۰۱۱
↑ LIVING CONDITIONS انگلیسی. بازدید در ۳۱ ژوئن ۲۰۱۱
↑ The Maya-Foods انگلیسی. بازدید در ۳۱ ژوئن ۲۰۱۱
↑مشارکت کنندگان ویکی‌پدیاMaya religion انگلیسی. بازدید در ۳۱ ژوئن ۲۰۱۱
↑ Guatemalan People انگلیسی. بازدید در ۳۱ ژوئن ۲۰۱۱
↑ the Maya today انگلیسی. بازدید در ۳۱ ژوئن ۲۰۱۱
↑ Maya,5-Religion انگلیسی. بازدید در ۳۱ ژوئن ۲۰۱۱
↑ Maya Culture & History انگلیسی. بازدید در ۳۱ ژوئن ۲۰۱۱
↑ The Belize Virtual Guide-TOLEDO DISTRICT انگلیسی. بازدید در ۳۱ ژوئن ۲۰۱۱
↑ MAYA VILLAGES انگلیسی. بازدید در ۳۱ ژوئن ۲۰۱۱
↑ Belize people انگلیسی. بازدید در ۳۱ ژوئن ۲۰۱۱
↑ Our Living Maya Culture انگلیسی. بازدید در ۳۱ ژوئن ۲۰۱۱
↑ The Mayas in Guatemala انگلیسی. بازدید در ۳۱ ژوئن ۲۰۱۱
↑ Guatemalan People انگلیسی. بازدید در ۳۱ ژوئن ۲۰۱۱
↑ Maya peoples انگلیسی. بازدید در ۳۱ ژوئن ۲۰۱۱
↑ The Mayas in Mexico انگلیسی. بازدید در ۳۱ ژوئن ۲۰۱۱
↑ Indigenous peoples of Mexico انگلیسی. بازدید در ۳۱ ژوئن ۲۰۱۱
↑ Maya are around today انگلیسی. بازدید در ۳۱ ژوئن ۲۰۱۱
↑ Ch'orti' people انگلیسی. بازدید در ۳۱ ژوئن ۲۰۱۱
↑ Chorti of Honduras انگلیسی. بازدید در ۳۱ ژوئن ۲۰۱۱
↑ The Mayas in Honduras انگلیسی. بازدید در ۳۱ ژوئن ۲۰۱۱
↑ Chortí Maya - Honduras انگلیسی. بازدید در ۳۱ ژوئن ۲۰۱۱

نظرات
ارسال نظر

هیچ نظری تا کنون برای این مطلب ارسال نشده است، اولین نفر باشید...

قوم مایا

نظرات

ارسال نظر