هما (پرنده)

نوشته شده توسط:کیوان فیض مرندی | ۰ دیدگاه

هما

 

طبقه‌بندی علمی

فرمانرو:جانوران

شاخه:    طنابداران

رده:      پرندگان

راسته:   عقاب‌سانان یا شاهین‌سانان

تیره:      کرکس‌های دنیای نو

سرده:    Gypaetus

Storr، ۱۷۸۴

گونه:     G. barbatus

نام علمی

Gypaetus barbatus

لینه، ۱۷۵۸

 

هما یا مرغ استخوان‌خوار (نام علمی: Gypaetus barbatus به معنی کرکس ریش‌دار) نوعی کرکس بزرگ است که در کوه‌های مرتفع آفریقا، جنوب اروپا و آسیا زندگی می‌کند.

هما در تمام طول سال یک جا می‌ماند و هر فصل فقط یک یا دو تخم می‌گذارد. این پرنده مانند دیگر کرکس‌ها عمدتاً لاشه‌خوار است اما عمدهٔ غذای آن را مغز استخوان تشکیل می‌دهد. هما استخوان‌های بزرگ را از ارتفاع زیاد به روی سنگ‌ها پرتاب می‌کند تا به قطعات کوچک‌تر شکسته شود. گاهی هم از لاک‌پشت‌های زنده به همین روش تغذیه می‌کند.

هما در اسطوره‌های ایرانی جایگاه مهمی دارد و معروف است که سایه‌اش بر سر هر کس بیافتد به سعادت و کامرانی خواهد رسید به همین دلیل به مرغ سعادت معروف شده‌است.[۱]

در افسانه‌های ایران مثل ققنوس در اساطیر مصر و یونان صاحب کرامت است. همادر ادبیات ایران به عنوان نماد سعادت است و برعکس جغد که نماد شوم است البته هما می‌تواندپرنده‌ای افسانه‌ای و اساطیری باشد [۲] در قصه‌ها و مثل‌های ایرانی از هما به عنوان پرنده سعادت یاد شده‌است.

در خرابه‌های تخت جمشید که پایتخت هخامنشیان بوده‌است دو مجسمه سنگی از هما پیدا شده‌است.[۳] این نشان می‌دهد که هما در زمان ایران باستان نیز پرنده سعادت بوده‌است.[۴]

 

مجسمه همای افسانه‌ای ایران در تخت جمشید

 

ویژگی‌های جسمی

جثهٔ هما بیشتر شبیه به یک شاهین عظیم‌الجثه است تا یک کرکس و تنها کرکسی است که سرش پر دارد. ارتفاع هما ۹۵ تا ۱۲۵ سانتی‌متر، فاصلهٔ بین دو بال آن ۲۷۵ تا ۳۰۸ سانتی‌متر و وزن آن ۴.۵ تا ۷.۵ کیلوگرم است.

 

هما در فرهنگ و ادبیات ایران

هما (همای) جایگاه برجسته ای در ادبیات ایران زمین داشته است. در سروده های بسیاری از شاعران از هما به عنوان پرنده خوشبختی و سعادت یاد شده است. در ادبیات فارسی او را نماد فرّ و شکوه دانند و به شگون نیک گیرند.[۵] همچنین آمده است "مرغی است که او را مبارک دارند و چون پیدا شود مردم به تفأل در زیر سایه ٔ او روند"[۶].

 

نقش این پرنده در کنده کاریها و برخی از سر ستون های پارسه (تخت جمشید) نیز پیداست. هواپیمایی ملی ایران با بکارگیری ایهام نام هما و نیز نماد هما به بهترین شکل چه به در تعبیر پرنده سعادت و چه در استفاده از حروف کوتاه شده برای نامش این باور فرهنگ عامه را با فعالیت تجاری خود پیوند زده بود. در نشان کنونی باشگاه فوتبال پرسپولیس هم نمادی از سر این پرنده به کار گرفته شده است.

 

همای بالغ پرهای زرد براق دارد

 

همای نابالغ پرهای تیره‌رنگ دارد

 

 هما

 

هما (النسر)

Gypaetus barbatus hemachalanus

Gypaetus barbatus aureus

 

کودکی به همراه هما در کابل

 

نیمرخ سر

 

منابع

 ↑Set Cookies

↑ هما پرنده‌ای افسانه‌ای یا واقعی؟! - آموزشکده محیط زیست

↑ اندیشه‌های پارسی - هما پرنده افسانه ای

↑IRANSEDA Network-هما پرنده‌ای افسانه‌ای یا واقعی ...؟!-شبکه ایران صدا

↑ لغت نامه دهخدا - ذیل سرواژه ی هما

↑ لغت نامه دهخدا - ذیل سرواژه ی همای

    هیچ نظری تا کنون برای این مطلب ارسال نشده است، اولین نفر باشید...