مرو قدیم در ترکمنستان، تاریخ ناشناخته ۲۰۰۰ سال تمدن بشری

نوشته شده توسط:کیوان فیض مرندی در تمدنهای خاموش » تمدنهای خاموش آسیا - مرو | ۱۰ فروردین ۱۳۹۴ - ۰۱:۳۹ | ۱ دیدگاه

به گزارش خبرنگار خبرگزاری فارس در مرو، این شهر یکی از شهرهای مهم و تاریخی ترکمنستان بوده و به مرو شاه جهان نیز مشهور است. مرو تاریخی بسیار کهن داشته و با قدمت 2 هزار ساله در تاریخ تمدن بشری جایگاهی والا و باشکوه را دارا است.این شهر که حوادث بسیاری را به خود دیده و پشت سر گذاشته، نه تنها از نظر سیاسی، بلکه از نظر فرهنگی و اقتصادی نیز برای حکومت‌ها حائز اهمیت بوده است. از نظر اقتصادی این شهر بر سر راه جاده ابریشم بوده و از نظر فرهنگی نیز در دوره اسلام دارای کتابخانه‌هایی بوده است که مورد استفاده دانشمندانی قرار می‌گرفت که از نقاط مختلف بدان شهر رو می‌آوردند.شهر مرو بواسطه نزدیکی به خوارزم و ماوراء النهر از یکطرف و اتصال آن به سرخس و نیشابور از طرف دیگر، از نظر نظامی و تجاری و تا زمان ماموننیز همیشه دارالملک خراسان بوده است. مرو که اکنون سالهاست نام آن از صفحات جغرافیایی خراسان خارج شده است، در طول مدت تاریخ، شاهد وقایع و حوادثی تاریخی و ماندگاری بوده است و به همین جهت شاید بی‌مورد نباشد شرحی از بقایای تاریخی باقی مانده و همچنین موقعیت شهر مرو در اینجا ذکر و از این شهر فراموش شده یاد کنیم.مرو؛ مروارید شرق آسیا در دوران تاریخمجموعه تاریخی فرهنگی مرو قدیم با وسعتی بیش از 2 هزار هکتار در حومه شهر بایرام‏علی در 20 کیلومتریشهر کنونی مرو جدید و حدود 450 کیلومتری جنوب شرقی عشق‏آباد پایتخت کشور ترکمنستان واقع شده و آثار تمدنی دوران‌های مختلف تاریخی و باستانی از شش قرن پیش از میلاد و همچنین دوران اسلامی را در خود جای داده که به عبارت دیگر آن را به مروارید شرق آسیا تبدیل کرده است.در این میانه، شهر مرو کهن در زیر یک تپه باستانی بسیار وسیع و گسترده همچنان آرام گرفته است. مرو قدیم در حقیقت همین تپه باستانی و اطراف آن بوده کهاز بزرگترین مناطق باستانی در آسیای مرکزی، ایران و آسیای صغیر می‌باشد.این منطقه بکر و دست نخورده همچنین نشانه‌هایی از بناها، مکان‌ها وآرامگاه‌هایی را دارد که سابقه آن به دارای اول در قرن چهارم پیش از میلاد مسیح باز می‌گردد.همچنین کتیبه‌هایی در موزه تاریخی شهر مرو موجود است که اخباری پیرامون وقایع دولت هخامنشی در آن آمده که قدیمی ترین آنمارگوش نام گذاری شده است. این در حالی است که براساس کاوش‌های باستان شناسان که طی چند سال اخیر انجام شده است، آثار جدیدی کشف شده که برخی از آنها تاریخ هزار ساله تمدن ابن منطقه را تایید می‌کند.همچنین مرو قدیم از دوره هخامنشیان تا دوره استیلای مغول یکی از مراکز مهم صنعتی، تجاری و کشاورزی به حساب می‌آمده و در مسیر کاروان‌هایی قرار داشت که ایران را به آسیای مرکزی و چین پیوند می‌زده است. همچنانکه راه تجاری چین به اروپا هم همین مسیر بود.مرو قرون وسطی نیز بزرگترین مرکز صنعتی بوده است.به طوری که پس از حفاری‌های باستان شناسان طی سال‌های اخیر، کارخانه‌های ریخته‌گری، مس، کوزه‌گری و خرمن کوبی آرد در آن پیدا شده است و وجود نشانه‌هایی از محله نجاران و آهنگران هر گردشگری را به تفکر وا می‌دارد. همچنان که وجود سکه‌هایی قدیمی کشف شده رشد تجارت و گسترش بازرگانی را در مرو قرون وسطی نشان می‌دهد.در اواخر قرن یازدهم میلادی، مرو پایتخت سلجوقیان شد و در این زمان بود که شاعر بزرگ شرق،عمرخیام تحقیقات نجومی خود را در رصدخانه بزرگ آن دنبال کرد همان طور که چندی پیش از وی ابوعلی سینا در مرو طبابت می‌کرد.همچنان کهدر یکی از پارک‌های شهر، نمادی از آرامگاه خیام ایجاد شده است که می‌تواند یادآورحضور خیام در مرو قدیم باشد. در قرن دوازدهم نیز مرو به اوج رشد و پیشرفت رسید بطوری که در آن زمان در شهر ده کتابخانه بزرگ وجود داشت اما در زمان حمله مغول این شهر کاملا به ویرانه ای تبدیل شد.بطورکلیمرو مجموعه‏ای از چندین شهر و سایت باستانی است که در دوره‏های مختلف به قدرت رسیده و نابود شده‏اند که از جمله مهمتریناین آثار و سایت‏های باستانی عبارتند از، ارگ قلعه ( قرن 6 پیش از میلاد)،گبر قلعه (1000 سال پیش از میلاد)قزقلعه بزرگ (قرن 6 میلادی)، قز قلعه کوچک (قرن 7 میلادی)، سلطان قلعه (قرن 10 تا 13 میلادی)، عبدالله خان قلعه (قرن 15 میلادی)، بایرامعلی قلعه (قرن 18 میلادی)، وویرانه‏هایی از معابد مسیحی و صومعه‏های بودایی در گرکالا، که همگی نشان دهنده حیات و وجود تمدن در این شهر طی دوره‏های مختلف هستند.همچنین در اطراف محوطه تاریخی مرو، آثاری از شهر‏ها و آبادی‌هایی دیده می‌شود که بعنوان اولین سکونتگاه‌های بشر در این منطقه شناخته شده‌اند کهاز جمله این مناطق عبارتند از سکونتگاه باستانی جانعلی ( قرن 1و 2 میلادی)، تلختان و دندانقان، در قرن 12 میلادی، کوشک قرن 9 تا 13 میلادی و سکونتگاه باستانی gebeklyاز مرو باستان امروزه بناها و ویرانه‌هایی مربوط به دوره‌های مختلف باقی مانده که نشانه‌ی تداوم و تحول تمدن در این منطقه است. در جریان سفر به این شهر مروری داریم بر تاریخ مهمترین قلعه‏های مرو قدیم که هم‏اکنون تنها دیواره‌ها و خرابه‌هایی از آن باقی مانده است.گبر قلعه (1000 سال پیش از میلاد)گبرقلعه قدیمی ترین شهر باستانی این منطقه در حدود 1000 سال پیش از میلاد بوده است و حدود 300 هکتار وسعت داشته است. این شهر بشکل مربع بوده و با برج‌هایی در فواصل معین محافظت می‌شده است.طول هر کدام از دیوار‌های آن 2 کیلومتر بوده و هر سمت آن یک دروازه داشته است. جاده‌ای که از دروازه جنوبی وارد می‌شده مستقیما به برج‌ها و استحکامات ارگ قلعه وارد و سپس از دروازه شمالی خارج می‌شده است. شهر گبر قلعه منطقه مارگیانه را شامل می‌شده استکه به سبک معماری باستانی ساخته شده بوده است. این شهر را ابتدا پادشاه سلوکی آنطیوخ سوتر پیدا کرد و دستور داد گرداگرد آنرا دیواری بطول 230 کیلومتر بکشند که شهر را از شن‌های صحرا و هجوم دشمنان حفظ کند. اکنون ویرانه‌های این شهر در شمالشهر مرو قدیمقابل مشاهده است.سکونتگاه باستانی gebeklyاین سکونتگاه به اوایل دوران پارتی‌ها برمی‌گردد و حدود 32 کیلومتر از گبر قلعه فاصله دارد و در پشت استحکامات آنطیوخ سوتر وجود داشته است. این شهر بوسیله یک قلعه مربع شکل احاطه شده بوده است که فقط یک ورودی داشته است. آثار باستانی کشف شده مانند کوزه‌های شکسته و جواهر آلات در این منطقه نشان ازوجود هنرمندان و صنعتگران ماهر و زبردست درآنشهر دارد.سکونتگاه باستانی جانعلی ( قرن 1 و 2 میلادی )این سکونتگاه در 25 کیلومتری گبر قلعه قرار دارد، جایی که ویرانه‌های فراوانی از بناهای قرن 9 تا 12 میلادی بچشم می‌خورد. این منطقه مهمترین شهر پارتی‌هانیز بوده است که توسط یک قلعه محکم محافظت می‌شده که بعدها در قرون وسطی بازسازی شد. این قلعه مستطیل شکل بوده و ابعاد آن 180 در 160 متر است ودر گوشه‌های آن برج هایی بسیار محکم قرار داشته است.قلعهسکونتگاهجانعلیاین امکان را فراهم می‌کرده است که در مواقع خطر، تعداد زیادی از ساکنین شهر بتوانند در پشت دیوار‌های آن مخفی شوند. این قلعه در حدود 500 سوراخ دیده بانی داشته است و همچنین در طبقه دوم آن فضایی برای قرارگیری جنگجویان تعبیه شده بود.ارگ قلعه ( قرن 6 میلادی)این ارگ در مرکز شهر مرو قدیم قرار داشته است و قسمت عظیم این قلعه در زیر خاک مخفی شده بوده است ولی با این وجود ارتفاع دیوار‌های این قلعه با برج‌های تراشیده شده آن در حدود 25 تا 29 متر است و همین امر ارگ قلعه را از سایر قلعه‌های این منطقه متمایز می‌کند. این قلعه سابقا دایره‌ای شکل بوده و در نگاه اول ورودی نداشته است بلکه در واقع ورودی آن بر روی تپه‌ای که در جنوب قلعه قرار دارد، قرار داشته است. داخل قلعه بقایایی از کاخ حاکم زمان به چشم می‌خورد. ارگ قلعه را در برخی از دوره‌ها مارگوش نیز نامیده‌اند. کوشک akuili ( قرن 9 تا 13 میلادی)در فاصله 2 کیلومتری از سکونتگاه جانعلی، منطقهکوشک مربوط به دوران قرون وسطی قرار دارد. این کوشک یکی از دست نخورده ترین قلعه‌هایباقیمانده از آن دوران است که تقریبا سالم باقی مانده است. پایه‌ها و ستون‌های طبقه اول آن همگی دست نخورده باقی مانده‌اند و فقط از طبقه دوم آن اندکی ویران شده است.این شبه کاروانسرابشکل مستطیل بوده و از آجر گل اندود ساخته شده است. دیواره خارجی طبقه دوم آن شیار دار بوده ودر مرکز کوشک نیز یک تالار به ارتفاع 2 طبقه قرار دارد که در اطراف این تالار (سمت راست و چپ آن)پنجاتاق که هر کدام 2 طبقه هستند قرار گرفته است.سلطان قلعه (قرن 11 میلادی)در قرن 11 و12 میلادی مرو پایتخت حکومت سلجوقی می‌شود و بدستور ملکشاه سلجوقی نیز بر گرداگرد آن حصار و خندقی ساخته می‌شود که حدود 400 هکتار مساحت دارد و به سلطان قلعه معروف می‌شود.بدنبالآن نیزدر قسمت شمالی آن ارگ شاهی و تاسیسات حکومتی و پادگان‌های نظامی نیز ساخته می‌شوند.عبدالله خان قلعه ( قرن 15 میلادی)عبدالله خان قلعه که نام آن از نام فرزند شاهرخ از نوادگان تیمورگرفته شده است، بعنوان اولین بنای ساخته شده توسط وی در قلمرو جدید شهر مرو می‌باشد که بسرعت نیز ساخته و تکمیلشده است. فضای خارجی قلعه از آجر گل اندود و فضای داخلی آن از آجر‌های کوچک مربعی شکل ساخته شده‌اند. و در قسمت بالای دیوار قلعه نیز لبه‌ایوجود دارد.در این مکان، 44 برج دیده بانی منحنی شکل در بالای دیوار این قلعه قرار گرفته‌اند و در اطراف این قلعه خندقی پهن بعرض 30 مترحفرگردیده که با آب پر شده است. تمامی این شواهد نشان می‌دهد که عبدالله خان قلعه از یک موقعیت استراتژیک و مهم برخوردار بوده و در کمال دقت طراحی شده است. همچنین درون دیوار آن سوراخ هایی برای شلیک گلوله وجود داشته که این قلعه را کاملا نفوذ ناپذیر می‌کرده است.بایرامعلی قلعه (قرن 18 میلادی)یک اثر مهم دیگر قلمرو جدید مرو بایرامعلی قلعه می‌باشد. این قلعه بصورتی ساخته شده که کاملا چسبیده به جبهه غربی عبدالله خان قلعه بوده و بنابراین فقط می‌بایستی سه دیوار کشیده شود که طول دیوار غربی 750 متر و دیوار‌های شمالی و جنوبی 500 متر بوده‌اند. اکنون فقط دیوار شمالی و ویرانه‌هایی از دیواره جنوبی آن باقی ماندهاست.در مجموع می‌توان اینادعا را داشت کهمرو قدیم با قدمت چند هزار ساله و شهرتی به سزا به لحاظ تاریخی، محل ظهور تمدن‌های ایرانی اسلامی در دوران‌های مختلف بوده و آثار برجای مانده در آن نشان‌دهنده عمق فعالیت‌ فرهنگی و هنری ایرانیان در اعصار گذشته است. عدم مراقبت ویژه، اماکن تاریخی مرو را در معرضتهدید جدی قرار داده استاین در حالی است کهآنچه اکنون در این منطقه باستانی به چشم می‌خورد، نسبت به آنچه در گذشته بوده است، بسیار معدود و ناچیز است. با پیشینه‌ای که مرو دارد قطعا باید آرامگاه‌های شخصیت‌های علمی، فرهنگی و دینی فراوانی در این زمین گرانقدرباقی ماندهباشد در حالی که اثری از آن نیست.هم اکنون منطقه عمومی مجموعه تاریخی فرهنگی مرو قدیم، حفاظت شده می‌باشد و این مجموعه در فهرست میراث جهانی سازمان یونسکو به ثبت رسیده است. سازمان علمی، فرهنگی و آموزشی ملل متحد، یونسکو در سال ‪۱۹۹۹میلادی آثار تاریخی مرو قدیم را در فهرست میراث فرهنگی سازمان یونسکو ثبت کرد.براساس مستندات تاریخی، مرو قدیم که امروز از آن به عنوان مرکز استانی به همین نام یاد می‌شود در محلی به نام مارگوش یا مارگیانیا قرار داشته است. این محل در منطقه کویری استان مرو قرار دارد که برخی از محققان باستان شناسی در سال ‪۱۳۸۵اعلام کردند که قدیمی‌ترین معبد زرتشتی را در این منطقه راکشف کردند. به همین دلیل، دولت ترکمنستان برای حفاظت از این مجموعه تاریخی در برخی از اماکن اقدام به فنس کشی کرده و از آن حفاظت می‌کند و این منطقه را به عنوان منطقه حفاظت شده مرو که زمانی دارای مدارسی مشهو نظیر شرف الملک، شهابی، عمیدیه و مدرسه خاتونیهتحت محافظت خود درآورده است.هم اکنون تنها آثاری از مقبره دانشمندانی نظیر خواجه یوسف همدانی، چندین صحابه پیامبرو مقبره آخرین پادشاه دوره سلجوقیان به نام سلطان سنجر به جا مانده است. همچنین وجود روستاها و شهرک‌های فراوان در کنار مجموعه تاریخی مرو قدیم نشان از آبادانی این منطقه از دوران گذشته تاکنون دارد. وجود رودخانه‌ای به نام مرغاب که از کوه‌های افغانستان سرچشمه می‌گیرد از قدیم موجب آبادانی این منطقه شده و هم اکنون نیز منطقه حاصلخیز و آباد مرغاب در حاشیه مرو قدیم وجود دارد.در همین حال،محققان زیادی از کشورهای آمریکا، انگلیس، فرانسه، ایتالیا، لهستان، روسیه، ترکیه به همراه کارشناسان محلی در حال کاوش بر روی آثار تاریخی مرو هستند.قدمت تاریخی مرو قدیم و نقش دانشمندان این منطقه در توسعه و گسترش فرهنگ و تمدن اسلامی باعث شده است که این منطقه شهرت خاصیپیدا کرده و هزاران توریست سالانه از سراسرجهان به این منطقه سفر کرده و از آثار تاریخی آن بازدید می کنند.این در حالی است که به علت ناشناخته ماندن این مکان تاریخی برای ایرانیان، حضور آنان در این مکان بسیار کمرنگ است.بنابر اعلام کارشناسان محلی، مرو قدیم بیش از 2500 سال قدمت تاریخی دارد و تا به حال، تنها 30 درصد از راز و اسراسر آن توسط محققان و باستان‌شناسان کشف شده است و بیش از 70 درصد از راز تاریخی و فرهنگی اسلام و قبل از اسلام و نیز تاریخ و فرهنگ مشترک ترکمنستان و ایران نیز در زیر این خرابه‌ها نهفته است که نیازمند به تحقیقات و انجام کارهای بیشتر کاوشگران وباستان‌شناسان است.

  • Katia

    Katia

    • ۱۳۹۶/۰۶/۱۵ - ۰۷:۴۱:۰۳

    Great post. I used to be checking constantly this weblog and I'm inspired!
    Extremely helpful info particularly the ultimate section :) I care for such info a lot.
    I was looking for this certain info for a long time. Thanks
    and best of luck.

موضوعات
دانلود جدید ترین فیلم های ایرانی
دانلود گشت ارشاد ۲
دانلود گشت ارشاد ۲
دانلود فیلم سلام بمبئی
دانلود فیلم سلام بمبئی
دانلود فیلم خوب بد جلف
دانلود فیلم خوب بد جلف
دانلود فیلم لاک قرمز
دانلود فیلم لاک قرمز
لیست دانلود
آخرین مطالب
متن خبری

لورم ایپسوم متن ساختگی با تولید سادگی نامفهوم از صنعت چاپ و با استفاده از طراحان گرافیک است. چاپگرها و متون بلکه روزنامه و مجله در ستون و سطرآنچنان که لازم است و برای شرایط فعلی تکنولوژی مورد نیاز و کاربردهای متنوع با هدف بهبود ابزارهای کاربردی می باشد.

ما را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید
با ما در شبکه های اجتماعی همراه باشید:

© تمامی حقوق برای کانی وب محفوظ است.

قدرت گرفته از کانی وب