غبار از روی تمدن ایلامی کنار می‌رود

نوشته شده توسط:کیوان فیض مرندی در تمدنهای خاموش » تمدنهای خاموش ایرانی - عیلام | ۱۰ فروردین ۱۳۹۴ - ۰۱:۰۹ | ۰ دیدگاه

 

فصل هفتم کاوش محوطه‌ی باستانی «هفت‌تپه» متعلق به دوران ایلام میانه (حدود قرن‌های 14 و 15 پیش از میلاد) تا یک هفته‌ی دیگر تمام می‌شود تا به این ترتیب، بخشی از تاریخ غبار‌گرفته‌ی تمدن ایلامی نمایان شود.

به گزارش انتخاب به نقل از ایسنا، محوطه‌ی باستانی هفت‌تپه در جنوب شرقی شهرستان شوش و در فاصله‌ی 13 کیلومتری آن واقع شده است که از اهواز 100 کیلومتر و از چغازنبیل 22 کیلومتر فاصله دارد. این محوطه‌ی باستانی در کنار مزارع نیشکر قرار دارد و کمتر کسی آن را می‌شناسد. مردم محلی نیز هفت‌تپه‌ی باستانی را بیشتر با موزه‌ی آن می‌شناسند.

این محوطه‌ شامل بقایای یک شهر و اجتماع بزرگ مربوط به دوران ایلام است که از تپه‌های متعددی تشکیل شده و با توجه به آثار و لوح‌های به‌دست آمده، احتمال دارد نام این شهر باستانی «کَبنَک» باشد.

عملیات کاوش محوطه‌ی باستانی هفت‌تپه پس از نمایان شدن یک طاق آجری هنگام ساخت جاده توسط شرکت کشت و صنعت نیشکر هفت‌تپه در سال 1344 و به سرپرستی دکتر عزت‌الله نگهبان آغاز شد و تا سال 1357 ادامه یافت. در این مدت، 14 فصل کاوش مداوم انجام شد و آثار معماری ارزشمندی نیز به‌دست آمد.

به استناد آثار به‌دست‌آمده در حفاری‌ها، بناهای این شهر اواخر سده‌ی چهاردهم پیش از میلاد مسیح (ع) تخریب و بخش‌هایی از بناها بر اثر آتش‌سوزی نابود شده‌اند.

در برپایی ساختمان‌های شهر علاوه بر خشت و آجر، از مصالحی مانند گچ، قیر طبیعی و ملات‌های گلی استفاده شده است. اکنون نیز برای شناخت بیشتر و بهتر تاریخ و تمدن ایلام، عملیات کاوش با استفاده از سیستم‌های جدید، مانند ژئوفیزیک در این محوطه در حال انجام است.

پیش از این، تصور می‌شد که این مجموعه به یک دوره از تمدن ایلامی متعلق است؛ ولی به‌تازگی این فرضیه مطرح شده است که این شهر باستانی گویای چند دوره‌ی تاریخی از تمدن ایلامی است. اکنون هیأت باستان‌شناسی به سرپرست دکتر بهزاد مفیدی ـ باستان‌شناس و استاد دانشگاه ماینز آلمان ـ در حال کشف و بررسی این مسأله است.

بازدید جمعی از خبرنگاران از محوطه‌ی باستانی هفت‌تپه با هماهنگی پایگاه حفاظت و مرمت چغازنبیل و هفت‌تپه در شرایطی فراهم شد که سرپرست‌های هیأت کاوش در محوطه‌های باستانی، اجازه‌ی مصاحبه با خبرنگاران را ندارند و اطلاعات حفاری‌ها باید از طریق پژوهشکده‌ی باستان‌شناسی منتشر شود؛ اما حضور خبرنگاران در یک محوطه‌ی باستانی هنگام انجام کاوش، سبب آشنایی بهتر آن‌ها با مراحل کار و انتشار مناسب‌تر اخبار می‌شود.

 

کشف حلقه‌ی گمشده‌ی تمدن ایلامی در هفت‌تپه

بهزاد مفیدی که اکنون با جمعی از دانشجویان ایرانی، آخرین روزهای فصل هفتم کاوش در هفت‌تپه را پشت سر می‌گذارد، در این‌باره به خبرنگاران گفت: در این شهر باستانی، چند دوره‌ی ساختاری وجود داشته و هدف ما شناسایی این دوره‌هاست، چون آثار به‌دست آمده از حفاری‌های دوره‌های پیش، این مسأله را نشان می‌دهد. این تصور در گذشته وجود داشت که همه‌ی این آثار به‌دست آمده متعلق به یک دوره‌ی تاریخی است.

وی ادامه داد: ما در فصل‌های بعدی کاوش متوجه شدیم، چند دوره‌ی تاریخی در این شهر وجود داشته است و همه‌ی این سازه‌ها و آثار برای یک دوره نیست و الان ما این موضوع را دقیق‌تر بررسی می‌کنیم.

سرپرست هیأت کاوش هفت‌تپه با اشاره به سازه‌های نمایان‌شده در حفاری‌های این محوطه، اظهار کرد: در این مجموعه‌ی بزرگ، دیوار‌هایی وجود دارد که پهنای آن‌ها 10 متر و طول آن‌ها تا 100 متر است. با توجه به این سازه‌ها، این شهر مجموعه‌ای عظیم بوده است که برای ساخت آن از نیروهای کاری زیادی استفاده شده، ولی متأسفانه این فرهنگ و تمدن در ایران ناشناخته است.

او با اعتقاد به این‌که کلا به هفت‌تپه کم توجه شده است، افزود: البته اکنون برای این محوطه‌ی باستانی کارهایی انجام می‌شود؛ ولی با این حال «شوش»، پایتخت ایلامی‌ها و همین‌طور «چغازنبیل» نسبت به دیگر محوطه‌های باستانی تمدن ایلامی بیشتر شناخته‌شده هستند. این در حالی است که در هفت‌تپه، آثار بسیار عظیمی وجود دارد که تلاش می‌کنیم در هر فصل کاوش، تعدادی از آن‌ها را از خاک خارج کنیم و بهتر بشناسیم.

 

پایان فصل هفتم کاوش هفت‌تپه‌ی خوزستان تا یک هفته‌ی دیگر

مفیدی در ادامه درباره‌ی زمان پایان یافتن فصل هفتم کاوش، گفت: کل این فصل حدود یک‌ماه است؛ ولی امکان دارد چند روز زودتر یا دیرتر تمام شود و این به چگونگی پیش‌رفتن کار بستگی دارد؛ ولی قسمت عمده‌ی کار تمام شده است و احتمالا تا یک هفته‌ی دیگر فصل هفتم کاوش پایان می‌یابد.

او درباره‌ی نتایج به‌دست آمده در این فصل از کاوش، توضیح داد: در این مدت برای ما مسلم شده که چند دوره در 200 سال تاریخ این شهر باستانی وجود داشته است، چون بعضی از آثار، قدیمی و برخی دیگر جدید هستند و همه‌ی آن‌ها به یک دوره‌ی تاریخی از این تمدن تعلق ندارند.

مفیدی درباره‌ی این‌که فصل هفتم کاوش شامل کدام بخش شهر می‌شود و نتایج به‌دست آمده کدام بخش از دوره‌ی غبارگرفته‌ی تاریخ را مشخص می‌کند؟ اظهار کرد: فصل هفتم ادامه‌ی کارهای قبلی است. قطعا تصور این منطقه برای بازدیدکنندگان سخت است، چون خود ما این مجموعه را روی نقشه‌ی ژئومغناطیسی می‌بینیم.

وی ادامه داد: ما در این فصل، بخش شمالی مجموعه را کاوش کرده‌ایم و براساس هماهنگی‌ها قرار شده است، برخلاف گذشته پس از حفاری‌ها، دوباره‌ روی محوطه را با خاک پر نکنیم، چون این کار وقت زیادی را از ما می‌گیرد. بنابراین قرار شد، روی این سازه‌ها را با کاه‌گل بپوشانیم تا ضمن محافظت، تخریب نشود و در فصل‌های بعدی بتوان راحت‌تر روی آن‌ها کار کرد. ضمن آن‌که پوشش کاه‌گلی سازه‌ها، فضا را برای بازدیدکننده‌ها مشخص‌تر می‌کند.

 

کشف ساختمانی که محل نگهداری آذوقه و جیره‌ی غذایی بوده است

او در تکمیل توضیحاتش درباره‌ی بخشی که اکنون در حال کاوش است، گفت: این بخش، مجموعه‌ی بزرگی در ارتباط با تدارکات و امور غذایی بوده است. این ساختمان‌ها، معابد و کاخ‌ها، تعداد زیادی پرسنل داشتند که به بخش تدارکاتی هم نیاز داشتند. در این محل، صدها خمره و کوزه‌ی بزرگ نگهداری می‌شده که ورود و خروج آن‌ها نیز ثبت شده است.

مفیدی ادامه داد:‌ احتمالا سر این خمره‌ها را با چرم یا پارچه‌ای می‌بستند و روی آن مهر می‌زدند که کسی نتواند آن‌ها را باز کند. ما در این حفاری‌ها، این مهرها را پیدا می‌کنیم.

وی افزود: حجم سفال در این منطقه‌ی کاوش‌شده، خیلی زیاد است. مسلما کوزه‌های شکسته‌شده، محتوایی داشته‌اند که می‌توانسته روغن و یا عسل باشد. در هر صورت، بیشتر الواحی که به‌دست می‌آید درباره‌ی آذوقه و جیره‌ی غذایی نوشته است.

مفیدی همچنین به پیدا شدن پیکرک‌هایی با شکل‌های متفاوت در این محوطه اشاره کرد و درباره‌ی بخش‌های دیگر این شهر که در حال کاوش است، توضیح‌هایی داد و تأکید کرد: این محوطه آن‌قدر گسترده و عظیم است که کاوش آن کار یکی دو سال نیست. ما فقط می‌توانیم گوشه‌هایی از آن را باز کنیم تا بهتر بشناسیم و امیدوارم حداقل تا وقتی زنده‌ام، قسمتی از این آثار خارج شود تا مردم هم این مجموعه‌ی عظیم را بهتر بفهمند، چون اکنون گنگ است و فقط متخصصان متوجه آن می‌شوند.

این باستان‌شناس ادامه داد: ما فصل آینده‌ی کاوش را در همین مسیر ادامه می‌دهیم تا وضعیت را مشخص کنیم. باید قدم به قدم پیش رویم، چون با یک پله نمی‌توانیم به بام برسیم.

 

الواح گلی لایه‌های پنهان تخریب شهر ایلامی‌ها را مشخص کرد

مفیدی بیان کرد: براساس نوشته‌های روی الواح گلی مشخص شده است که ساختمان‌های اولیه احتمالا بر اثر جنگ یا عوامل دیگر، تخریب شده و از بین رفته‌اند و دوباره ساخته شده‌اند. امیدواریم الواحی را پیدا کنیم که مشخص کند این تخریب بر اثر چه جنگ یا عاملی بوده است.

سرپرست هیأت کاوش هفت‌تپه ادامه داد: براساس ژئوفیزیکی که انجام شده بود، ساختمانی را پیدا کردیم که در آن، الواح گلی، اشیای گران‌بهای فلزی و قطعات خیلی کوچک طلا پیدا شده بود که کل اشیای موجود در این ساختمان به‌جز آثار خیلی کوچک، در آن جنگ غارت شدند. همچنین فهرست‌هایی که از ورود و خروج اشیا در این ساختمان ثبت شده بود، پیدا شد که قطعا به درد کسی نمی‌خورده است؛ ولی ما براساس این فهرست‌ها می‌توانیم مشخص کنیم چه آثاری در این ساختمان نگهداری می‌شده است.

 

کشف ساختمانی اداری با سیستم امروزی در هفت‌تپه

او درباره‌ی نتایجی که از بررسی الواح متعلق به این ساختمان به‌دست آمده است، گفت: این ساختمان، اداری و دارای امین‌اموال بوده که اسم و شغل این فرد در مهرهایی که کنار او پیدا شده، مشخص شده است. حتا نوشته شده که این امین‌اموال در دوره‌ی کدام پادشاه ایلامی فعالیت می‌کرده است.

وی ادامه داد: این الواح گلی برای ما مشخص می‌کند که سیستم اداری این شهر باستانی در آن دوره‌ی تاریخی چگونه بوده که به استناد فهرست‌برداری‌های صورت‌گرفته از ورود و خروج آثار، به احتمال زیاد سیستم اداری آن دوره نیز شبیه نظام اداری امروز بوده است.

به گفته‌ی او، قسمت زیادی از اشیایی که در این ساختمان اداری نگهداری می‌شد، در ارتباط با سوارکاری، ارابه، زین و یراق اسب، تیروکمان و تیردان بوده است.

مفیدی بیان کرد: البته تمام الواح به‌دست آمده از این ساختمان هنوز کامل خوانده نشده است، چون این الواح کامل نیستند و در آوارها شکسته شده‌اند و باید جمع شوند.

 

یک زن امین‌اموال ساختمان اداری ایلامی‌ها

سرپرست هیأت کاوش هفت‌تپه در ادامه درباره‌ی اسکلت و تابوتی که در کنار ساختمان اداری پیدا شده است، توضیح داد: ما تابوتی را در کنار ساختمان اداری پیدا کردیم که دو مهر شخصی کنار آن وجود داشت و نام «گینادو» روی یکی از آن‌ها حک شده بود. همچنین شغل این فرد در این مهرها نوشته شده که ترجمه‌ی فارسی آن «امین‌اموال» می‌شود و در دوره‌ی پادشاهی «اینشوشینک شر ایلانی» فعالیت می‌کرده است.

وی افزود: این اسناد نشان می‌دهد ساختمان اداری پیداشده در زمان آن پادشاه سرپا بوده و این خانم یا آقا، امین‌اموال این ساختمان بوده است.

او درباره‌ی تردیدهای موجود نسبت به جنسیت این امین‌اموال، گفت: روی سر این اسکلت تردیدهایی وجود دارد، چون اشیای همراه او مثل گردنبند و سنجاق‌سر نشان می‌دهد که این فرد زن بوده است. دو انسان‌شناس (آقای فروزان‌فر و خانم رمضانی) نیز این اسکلت را بررسی کرده‌اند، اما با توجه به از بین رفتن بخش‌های مشخص‌کننده‌ی نوع جنسیت این اسکلت نمی‌توانند نظر قطعی درباره‌ی جنسیت آن بدهند؛ ولی در هر صورت این امکان وجود دارد که امین‌اموال این ساختمان اداری، زن باشد، چون در آن دوره‌ی تاریخی، زنان پست‌های اداری بزرگی داشتند.

 

کار صد نسل دیگر هم برای کاوش هفت‌تپه کم است

مفیدی در ادامه در پاسخ به این پرسش که محوطه‌ی باستانی هفت‌تپه در چند فصل، کاوش باستان‌شناسی خواهد شد؟ گفت: اگر صد نسل بعد از من هم هفت‌تپه را حفاری کنند، باز هم کار دارد، چون وقتی دیوار‌هایی با پهنای 10 متر و طول 100 متر در این شهر وجود دارد، تصور کنید چه حجمی باید خاک‌برداری شود. ضمن آن‌که همه‌ی اتاق‌ها دو سه متر زیر زمین هستند و این محوطه خیلی گسترده است.

وی با بیان این‌که این شهر باستانی حدود 3000 تا 3500 سال پیش ایجاد شده است، افزود: آثار زیادی در این مجموعه وجود دارد که صدها نسل باید حفاری کنند تا این آثار را از خاک خارج کنند و این‌طور نیست که به‌طور مشخص مثلا 10 فصل را برای کاوش آن بتوان تعیین کرد. علاوه بر این، خاک‌برداری یک محوطه‌ی باستانی با بولدوزر انجام نمی‌شود و این حفاری‌ها با دست و تیشه و در شرایط خیلی خاص با کلنگ انجام می‌شود.

 

برای هفت‌تپه نمی‌توان حریم تعیین کرد

این باستان‌شناس درباره‌ی حریم این شهر باستانی، اظهار کرد: چون دیوار این شهر مشخص نیست نمی‌توان حریم دقیقی را برای آن تعیین کرد؛ ولی اندازه‌گیری‌هایی که انجام دادیم، مجموعه‌ها و آثار بزرگی را زیر خاک نشان می‌دهد.

 

بخشی از محوطه‌ی هفت‌تپه زیر مزارع نیشکر است

سرپرست هیأت کاوش هفت‌تپه در پاسخ به این پرسش که با توجه به نزدیکی مزارع نیشکر به این محوطه‌ی باستانی چقدر احتمال دارد بخشی از این شهر باستانی زیر مزارع باشد؟ گفت: روی مزارع نیشکر نمی‌توانیم اندازه‌گیری کنیم، چون همیشه نیشکر دارد؛ ‌اما حالا که گروه ژئوفیزیک همراه ما نیست، محصول آن را برداشت کرده‌اند. البته در یک فصل که در حال برداشت نیشکرها بودند، بخشی از زمین آزاد شد و نشان داد که در قسمت روبه‌روی منطقه‌ای که اکنون در حال کاوش است، مجموعه‌ای زیر مزرعه‌ی نیشکر وجود دارد که حدس می‌زنیم، ساختمان چهارگوش بزرگی به اندازه‌ی 60 در 70 متر باشد.

 

مساحت این شهر باستانی ایلامی چقدر است؟

او درباره محدوده‌ای که برای این شهر باستانی پیش‌بینی کرده‌اند، بیان کرد: این شهر در زمینی به شعاع تقریبی دو در چهار کیلومتر قرار دارد که ما آن را شناسایی کرده‌ایم و می‌دانیم این مساحت تقریبی برای این شهر باستانی وجود دارد؛ ولی همه‌ی آن را نمی‌توانیم خارج کنیم، چون بخشی از آن زیر «کوی ایلام» قرار دارد.

 

آیا شهر باستانی «کبنک» زیر هفت‌تپه مدفون است؟

سرپرست هیأت کاوش هفت‌تپه درباره‌ی حدس‌هایی که برای نام این شهر باستانی زده می‌شود، گفت: در نقش مهرهایی که از حفاری‌ها پیدا شده، نام شخصی به نام «اتهی‌بو» به‌دست آمده که فرماندار شهر «کبنک» بوده است؛ ولی این یک فرضیه‌ی شک‌دار است، چون امکان دارد آن مهرها با اشیای دیگری به این منطقه منتقل شده باشند.

به گفته‌ی او، براساس اطلاعات دیگر الواح گلی، نام دو پادشاه به نام‌های «تبتی‌آهار» و «اینشوشینک شر ایلانی» نیز به‌دست آمده است که در این شهر، ساخت‌وساز داشتند و حکومت می‌کردند.

مفیدی ادامه داد: این‌که مرکز یا شروع حکومت آن‌ها در این منطقه بوده است اصلا مشخص نیست؛ ولی احتمال زیادی وجود دارد که در آن دوران، حکومت را از شوش به این شهر تازه‌تأسیس منتقل کرده باشند که این کار احتمالا در زمان «تبتی‌آهار» اتفاق افتاده است.

وی به آرامگاه هفت‌تپه که بخش مشخص و معروف‌تر این محوطه است، اشاره و بیان کرد: این آرامگاه 100 سال بعد از حکومت «تبتی‌آهار» به‌وجود آمده است، اسکلت‌ها و گورهای دسته‌جمعی این را نشان می‌دهند.

او افزود: اگر در ابتدا «تبتی‌آهار» این آرامگاه را برای خود ساخته بود، ولی بعدها توسط افراد دیگری استفاده شده است. در این گورها بیش از 20 جنازه دفن شده است.

مفیدی همچنین درباره‌ی دکل برقی که در محوطه‌ی باستانی هفت‌تپه قرار دارد، توضیح داد: این دکل از ابتدا و پیش از شناسایی این محوطه‌ی باستانی، در همین‌جا وجود داشته است.

 

آیا هفت‌تپه را می‌توان ثبت جهانی کرد؟

این باستان‌شناس در ادامه درباره‌ی اقدام برای ثبت جهانی این محوطه‌ی باستانی، توضیح داد: این کار مشکل است، چون این محوطه نسبت به معبد زیگورات کمتر شناخته شده است. ما تازه می‌خواهیم این محوطه را شناسایی کنیم و هرچه بیشتر کار کنیم و بهتر معرفی کنیم، در سال‌های آینده می‌توانیم روی این موضوع نیز حساب باز کنیم، البته جامعه‌ی علمی باستان‌شناسی دنیا هفت‌تپه را حتا بهتر از ایرانی‌ها می‌شناسد و به آن بها می‌دهد؛ اما جامعه‌ی عمومی دنیا کمتر با این محوطه‌ی باستانی آشناست.

 

پاییز 91، ‌آغاز فصل هشتم کاوش

او درباره‌ی زمان آغاز فصل هشتم کاوش در این محوطه‌ی باستانی، بیان کرد: چون هوای خوزستان طوری است که تابستان نمی‌توان کار کرد، معمولا فصل حفاری‌ها را در پاییز یا آخر زمستان قرار می‌دهیم. بعد از این فصل، هوا رو به گرما می‌رود و احتمالا فصل بعدی آخر تابستان یا پاییز باشد، زمانی که بارندگی نباشد و بتوان کار کرد.

مفیدی در ادامه درباره‌ی دلیل همکاری نداشتن دانشگاه ماینز آلمان در این فصل کاوش با توجه به همکاری‌های مشترک پیشین، گفت: باید تفاهم‌نامه‌ای بین این دانشگاه و سازمان میراث فرهنگی و گردشگری نوشته می‌شد که این کار مقداری زمان می‌برد. مشکلی در این‌باره وجود ندارد و فکر می‌کنم تا یکی دو ماه دیگر این تفاهم‌نامه نوشته شود.

او اضافه کرد: اگر می‌خواستیم تا نوشتن این تفاهم‌نامه صبر کنیم، هوا گرم می‌شد، پس تصمیم گرفتیم این کار را زودتر انجام دهیم. بنابراین در این فصل کاوش فقط ایرانی‌ها هستند؛ ولی در فصل‌های گذشته همکاری‌های مشترکی با دانشگاه ماینز آلمان داشتیم.

    هیچ نظری تا کنون برای این مطلب ارسال نشده است، اولین نفر باشید...
موضوعات
دانلود جدید ترین فیلم های ایرانی
دانلود گشت ارشاد ۲
دانلود گشت ارشاد ۲
دانلود فیلم سلام بمبئی
دانلود فیلم سلام بمبئی
دانلود فیلم خوب بد جلف
دانلود فیلم خوب بد جلف
دانلود فیلم لاک قرمز
دانلود فیلم لاک قرمز
لیست دانلود
آخرین مطالب
متن خبری

لورم ایپسوم متن ساختگی با تولید سادگی نامفهوم از صنعت چاپ و با استفاده از طراحان گرافیک است. چاپگرها و متون بلکه روزنامه و مجله در ستون و سطرآنچنان که لازم است و برای شرایط فعلی تکنولوژی مورد نیاز و کاربردهای متنوع با هدف بهبود ابزارهای کاربردی می باشد.

ما را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید
با ما در شبکه های اجتماعی همراه باشید:

© تمامی حقوق برای کانی وب محفوظ است.

قدرت گرفته از کانی وب