بازگشت ماموت ‌ها افسانه یا حقیقت

نوشته شده توسط:کیوان فیض مرندی | ۱ دیدگاه

تلاش برای بازگشتن از دنیای مردگان همواره سودائی جذاب برای علاقه ‌مندان علم و فناوری بوده است.

البته گاه این تلاش در قالب تحقیقات برای افزایش سلامت عمومی و به تاخیر انداختن مرگ صورت گرفته است و گاه به صورت تلاش برای فرو بردن افراد در خوابهای عمیق به امید نگاه داشتن آنها برای سالهای متمادی و تا زمانی که درمانی برای بیماریهای لا علاج آنها پیدا شود. در سوی دیگری از این داستان، کشف روشهای نقشه‌ برداری از الگوی ژنتیک افراد از یک ‌سو و پیشرفت ‌هایی که در زمینه علوم سلولی و شبیه‌ سازی یا لکونینک صورت گرفته امید هایی را برای باز گرداندن انسانها یا حداقل گونه ‌های منقرض شده را در ذهن دانشمندان زنده کرده است.

شاید اوج این داستان در فیلم پارک ژوراسیک به تصویر کشیده شده باشد. در این داستان DNA یک دایناسور از درون بدن پشه‌ای که اندکی بعد از نیش زدن یک دایناسور به دام صمغ درخت افتاده و طی هزاران سال تبدیل به کهربا شده بود، استخراج می‌شود. با باز سازی بخشهای آسیب‌ دیده این ژن به کمک جانوری که از نظر ساختاری شبیه یا نزدیک به موجود مورد نظر بود، اقدام به احیای آن می‌کردند. حاصل این عمل علمی تخیلی بازگشت دایناسورها از دنیای مردگان روی زمین بود. این اقدام اما در طبیعت با موانع بسیاری مواجه بوده است. ماهنامه Focus در شماره ژانویه خود درباره آخرین پیشرفتها در زمینه به حقیقت رساندن این رویا گزارشی ارائه کرده است که در ادامه می خوانید:

دانشمندان ژاپنی موفق شدند با استفاده از سلول ‌هایی که ۱۶ سال را در حالت انجماد سپری کرده بودند، موشی را به طور کامل و با موفقیت کلون کنند. این اقدام دانشمندان ژاپنی گام مهمی به سوی عملی کردن ایده بازگرداندن موجودات منقرض شده از دنیای مردگان ارزیابی می‌شد. موجوداتی مانند دایناسورها و ماموت ‌‌های غول‌ پیکری که دیگر نشانه‌ای از آنها در سیاره ما دیده نمی‌شود. تروهیکو واکایاما (Teruhiko Wakayama) و همکارانش در مرکز تحقیقات زیست ‌شناسی ریکن ‌(RIKEN) توانسته‌اند این موش را با استفاده از بافتهای مغزی منجمد شده که در شرایط یخ زده نگاهداری می‌شد، شبیه‌ سازی کنند. البته پیش از این دانشمندان در دیگر نقاط جهان توانسته بودند حیواناتی را منجمد و از بافتهای یخ زده کلون کنند. در فرآیند انجمادی که این گروه در پیش گرفتند از هیچ ماده شیمیایی استفاده نشده و عمل انجماد به طور طبیعی صورت گرفته است، اگر چه گروه ‌‌های دیگر در حین عمل انجماد از افزودنی ‌های شیمیایی نیز استفاده کرده بودند که کمک می‌کرد بافت مورد نظر سالم بماند. همین تفاوت است که این آزمایش را برجسته کرده و باعث می‌شود آن را گامی به جلو برای بازگرداندن موجودات منقرض شده و به ویژه ماموت ‌ها به زندگی دانست.

تکنیکی که در این عمل استفاده شد، چند مرحله را پشت سر گذاشته بود. نخست آنکه محققان، هسته سلولی را از سلول ‌های منجمد بافت ‌های بدن یخ زده موش خارج و آن را درون سلول بدون هسته موش دیگری تزریق کردند. آنگاه از این ساختار جنینی برای تولید سلول‌ های بنیادی که قابلیت تبدیل به انواع سلول ‌های موجود در بدن را دارد، استفاده می‌شود. هسته ‌های این سلول‌‌ ها برای تزریق به درون سلول ‌های پایه دیگر استفاده شده و سرانجام سلول جنسی ایجاد شده به این طریق، به رحم یک موش ماده منتقل شد و پس از سپری شدن دوره رشد جنینی، بچه موش سالم به دنیا آمد.

دکتر نیل اسمیت، یکی از محققانی است که تخصص اصلیش ژنتیک موشها در دانشگاه “ساوت ‌هامپتون” است. وی درباره این تحقیق می‌گوید: نکته جالب توجه آن است که این گروه، شرایط انجماد موش را در شرایطی بسیار شبیه حالت طبیعی انجام داده که بسیار شبیه حالتی است که در طبیعت، حیوانات منقرض شده، منجمد شده و با آن رو به ‌رو بوده‌اند.

از سوی دیگر، گروهی از پژوهشگران توانسته‌اند حدود ۸۰ درصد ژنوم یک ماموت پشمالو را با کمک دی‌ان‌ای‌ های بازمانده ماموت ‌ها باز سازی کنند. این دی‌ان‌ای، از تار موی یکی از این ماموت ‌ها که سالم مانده بود، خارج شده و بر مبنای آن قطعات پازل ژنوم این حیوان که در حقیقت نقشه ژنتیکی ماموت به شمار می‌رود، کنار هم قرار گرفته است.

در حالی که هر دو رویداد فوق را باید گامی به پیش در تحقق رویای بازگرداندن موجودات منقرض شده به حساب آورد، اما این گام‌ ها در ادامه راه با دشواری ‌هایی مواجه‌اند. یکی از مسائلی که در زمینه احیای ماموت‌ های غول ‌پیکر سیبری که هزاران سال از انقرض آنها گذشته و تنها بخش ‌هایی از بدن آنها باقی مانده است و مقابل دانشمندان قرار دارد، آسیب ‌هایی است که در فرآیند انجماد و برگشت از انجماد به ساختار DNA وارد می‌شود.

اگرچه به نظر می‌رسد هنوز تا تحقق بازگرداندن موجودات منقرض شده فاصله زیادی وجود داشته باشد، اما می‌توان نسبت به آینده آن خوش بین بود.

نورمان مالکن، استاد ژنتیک دانشگاه ساوت هامپتون در این ‌باره می‌گوید: اگرچه از نظر تکنیکی می‌توان از امکان کلون کردن موجودات منقرض شده‌ای مانند ماموت ‌های پشمالوی باستانی سخن گفت، اما باید واقع ‌بین بود و به مشکلات پیش ‌رو در چنین فرآیندی فکر کرد. ماموت‌ها حداقل ۱۰ هزار سال گذشته را در حالت منجمد در میان یخها سپری کرده اند و بر اساس اطلاعاتی که امروز در اختیار داریم، فرآیند انجماد آنها به آهستگی صورت گرفته است که چنین حالتی برای حفظ ویژگی ‌های هسته سلول این موجودات مناسب نیست و نکته مهمتر این است که فرض کنید بتوانید هسته سلول را به طور سالم استخراج کنید، می‌خواهید این هسته را درون رحم چه حیوانی قرار دهید؟

این مشکل بسیار اساسی است. همه ما می‌دانیم که امروزه روی زمین هیچ ماموت زنده‌ای وجود ندارد که بتواند حامل جنین ماموت کلون شده باشد، بنابراین DNA استخراج شده باید به سلول میزبان دیگری غیر از ماموت تزریق شود.

حل این مشکل تنها با پیشرفت ‌های جدیدی در حوزه سلول‌ درمانی شاید قابل حل باشد. در چند سال گذشته گروه ‌های پیشروئی در علوم سلولی دست به آزمایش ‌هایی زده‌اند که نیاز به حامل همنوع را رفع می‌کند. کارهای تحقیقاتی که دکتر نیرنیا، استاد دانشگاه نیوکاسل در این زمینه صورت داد، نوید دهنده عصر جدیدی در سلول ‌درمانی بود و این ادعا را مطرح می‌کرد که تحقق رویای پارک ژوراسیک بین ۵ تا ۱۰ سال امکان پذیر خواهد بود.

تا آن زمان گامهای موازی دیگری به جلو برداشته خواهد شد که پازل سوالات بسیار ما را تکمیل ‌تر خواهد کرد.

تکنیک محققان ژاپنی اگرچه شاید در باز گرداندن ماموت ‌های یخ زده چندان عملی نیست، اما شاید بتوان از آن برای حفاظت از گونه‌ های در حال انقراض موجود استفاده کرد. بسیاری از این حیوانات مانند ببر قطبی در خطر انقراض قرار دارند، اما هنوز نمونه‌هایی از آن وجود دارد که تحت مراقبت نگهداری می‌شوند. برای حفظ آنها می‌توان نمونه ‌هایی از گونه ‌های طبیعی قدیمی ‌تر که منجمد شده‌اند یا بخش‌ هایی از آن که حفظ شده‌اند را کلون کرد و در حفظ آنها کوشید.

مجموع این تحقیقات، اگرچه منجر به امکان ‌پذیر شدن باز گرداندن ماموت ‌ها از دنیای مردگان شده، ولی آن را پله‌ای به واقعیت نزدیک ‌تر کرده است که سوال جدیدی را مطرح می‌کند، آیا امکان بازگرداندن انسانهای دوران باستان وجود دارد یا خیر؟

می‌دانیم که بسیاری از انسانهای نخستین به دلیل انجماد در یخ تقریبا سالم به ما رسیده‌اند. آنها خصوصیات ژنتیکی هزاران سال پیش را در دل خود دارند و می‌توانDNA آنها را استخراج کرد (هر چند احتمال انجام این کار درباره نمونه ‌هایی دیگر از مومیائی ‌ها نیز ممکن است وجود داشته باشد).‌ نکته مشکل‌ ساز ماموت‌ ها درباره انسان وجود ندارد و می‌توان از میزبان همگون نمونه منقرض شده (انسان)‌ استفاده کرد.

به این ترتیب به نظر می‌رسد امکان بازگرداندن انسانهای باستانی ممکن باشد. باز گرداندن این افراد می‌تواند بخشی از داده‌ های مهم ریخت ‌شناسی آنها را آشکار کند و تحولی در بررسی روند تکامل انسانها به وجود آورد.

اگرچه به نظر می‌رسد هنوز تا تحقق این رویا هم فاصله زیادی وجود داشته باشد، اما می‌توان نسبت به آینده آن خوشبین بود. آینده واقعیت ‌های بی‌ شماری را پیش ‌روی ما قرار خواهد داد که بسیاری از آنها عجیب ‌تر از تفکرات ابتدایی امروز به شمار خواهند رفت.

  • kyungklauer.hatenablog.com

    kyungklauer.hatenablog.com

    • ۱۳۹۶/۰۲/۲۳ - ۰۱:۵۶:۴۹

    My spouse and I stumbled over here by a different page
    and thought I should check things out. I like what I see so
    now i am following you. Look forward to exploring your web page
    yet again.