سنگ‌های عجیب گورستان سفید چاه

نوشته شده توسط:کیوان فیض مرندی در سایه روشن » قبرستان | ۱۷ اسفند ۱۳۹۳ - ۰۴:۱۹ | ۰ دیدگاه

ادعا می شود گورستان سفید چاه با سنگ قبرهای متفاوتش راز و رمزهای زیادی در دل خود دارد

گورستانی با سنگ قبرهای عجیب که روی بیشترشان نقش های مختلفی حکاکی شده؛ از دوک نخ ریسی گرفته تا قیچی و گاوآهن! با اینکه مسیر این گورستان به طور کامل ماشین رو نیست اما خیلی ها گذرشان به آنجا می افتد. محلی هایی که در نزدیکی این گورستان زندگی می کنند بر این باورند که اگر مرده هایشان را در این گورستان دفن کنند، گناهانشان بخشیده می شود. گورستان سفید چاه قبرستانی مشهور در شرق مازندران است که حرف و حدیث زیادی درباره اش شنیده می شود؛ گورستانی که بیشتر شبیه موزه ای به جا مانده از دوران گذشته است.

این گورستان در شرق مازندران و در 30 کیلومتری جنوب گلوگاه و روی رسوبات آبرفتی آن قرار دارد. این گورستان قدیمی در منطقه ای کوهستانی بنا شده؛ برای همین زمستان ها برف زیادی روی محوطه آن می بارد و همه جا را سفید پوش می کند. سفید چاه را اهالی مازندران به خوبی می شناسند؛ چرا که روایت های زیادی درباره اش شنیده اند. عده ای می گویند قدمت این گورستان به 1200 سال پیش بر می گردد. عده ای هم معتقدند که هر کس در این گورستان دفن شود، مورد لطف پروردگار قرار می گیرد و قسمتی از گناهانش بخشیده می شود. در میان همه این روایت ها ماجرایی که گورستان سفید چاه را به مرکز توجه باستان شناسان و کارشناسان میراث فرهنگی تبدیل کرده، این است که روی هر قبر دو تخته چوب سنگ به شکل عمودی قرار داده اند؛ یکی در محلی که سر متوفی قرار گرفته و دیگری هم در قسمتی که پای متوفی قرار دارد. اما موضوع جالب تر، وجود خط و خطوطی است که روی این تخته سنگ ها حکاکی شده اند.

کارشناسان میراث فرهنگی استان مازندران معتقدند اسناد مشهودی که در اینجا وجود دارد نشان می دهد اجسادی که در این گورستان به خاک سپرده شده اند، مربوط به قرن ششم هجری هستند. از روی این حکاکی های می توان حدس زد که صاحب قبر در زمان حیاتش چه کسب و کاری داشته.

 

سفید چاه و مردگان

از آنجا که گورستان سفید چاه روی رسوبات آبرفتی مخروط افکنه ای قرار گرفته، شرایط زیر زمینی این گورستان به شکلی است که آب های جاری زیر زمینی از درون رسوبات زهکشی شده خارج می شوند و به رود نکا می ریزند. با خارج شدن آب از رسوبات زیر گورستان ، شرایط زیر سطحی نسبتا خشکی برای اجساد موجود در قبرهای این گورستان فراهم می شود. این وضعیت می تواند زمان متلاشی شدن و تخریب اجساد مردگانی را که در قبرها دفن شده اند به تاخیر بیندازد. شاید همین موضوع باعث شده تا اهالی روستاهای واقع در حوزه آبریز رود نکا در این منطقه، اجساد مردگان خود را از محل های دور نزدیک به این گورستان منتقل و دفن می کنند؛ چرا که با گذشت زمان به این نتیجه رسیده اند که اجساد مردگانشان در این گورستان دیرتر از بین می رود؛ « گورستان سفید چاه یکی از عجیب ترین مناطق ایران است. عده ای معتقدند که این گورستان اولین گورستان مسلمانان است ولی هنوز اسناد معتبری پیدا نشده که این موضوع را تایید کنند.»

اینها را علی ماه فروزی، مدیر پژوهشی میراث فرهنگی مازندران می گوید و ادامه می دهد: « به خاطر اعتقاداتی که بومی های مناطق این محدوده- از نکار گرفته تا بهشهر، گرگان، کردکوی و ... دارند، مردگانشان را برای دفن کردن به این گورستان می آورند و حتی بعضی اوقات برای دفن مردگانشان از قبرهای قدیمی استفاده می کنند.»

 

قصه داس و گاوآهن

هنگام بازدید از گورستان سفید چاه با سنگ قبرهای خاکستری و زرد رنگی برخورد می کنید که با گذشت زمان فرسوده شده یا شکسته اند؛ با این حال باز هم می توان خطوط و نقوش عجیب و غریبی را روی آنها دید. سنگ قبرهایی که روی آنها کنار نام متوفی، شغل او و حتی در برخی از تخته سنگ ها، نسبت متوفی را هم حکاکی کرده اند. اشکالی مثل قیچی، داس، گاوآهن، وسایل تیراندازی و ... نمونه نقوشی هستند که روی تخته سنگ ها حک شده و شغل صاحب قبر را یادآوری می کنند.»

روی بعضی از سنگ قبرها هم آیات قرآن حک شده است. این آیات و احادیث نشان می دهند که مردم آن زمان مسلمان بوده اند؛« این نقوش از زندگی ساده و بی پیرایه ساکنان قدیم این منطقه سرچشمه گرفته و کتابخانه سنگی بی نظیری را از هنر، معیشت و اعتقادات آنان خلق کرده که توجه هر بیننده ای را به خود جلب می کند. دو احتمال درباره این نقش ها وجود دارد؛ اولین احتمال بیانگر آن است که به طور مثال نقش قیچی روی سنگ نشانه آن است که شغل متوفی آرایشگر بوده یا سنگ قبری که نقش گاوآهن روی آن حک شده نشان می دهد کار متوفی کشاورزی بوده است.»

اما احتمال دوم کارشناسان این است که خیلی از قبرهایی که نقش قیچی یا گاوآهن رویشان حک شده مربوط به یک قوم یا خاندان بوده اند که به عنوان نشانه خانوادگی شان از قیچی یا وسیله دیگری روی سنگ قبرهایشان استفاده شده است.

 

همزیستی مرده های قدیم و جدید

قدیمی ترین سنگ مزار به دست آمده در سفید چاه متعلق به سال 830 هجری است که 55 سال از مزار امامزادگان آنجا قدیمی تر است. با توجه به حضور سادات میر عمادی در نیمه قرن هشتم هجری در منطقه، انتظار کشف قبرهای قدیمی تر هم دور از ذهن نیست. شاید به خاطر وجود همین قبرهای سادات است که تا سال ها پیش از روستاها و شهرهای دور و نزدیک طبق وصیت مردگان، خانواده هایشان آنها را در این گورستان دفن می کردند. حتی با وجود سختی های دسترسی به این قبرستان، خیلی ها مشکلات آن را به جان می خرند تا عزیز از دست رفته شان را در آنجا دفن کنند.

تابستان برای اهالی مازندران فرصتی است تا از مناطق مختلف برای ادای نذری و خواندن فاتحه به سمت این گورستان حرکت کنند. این مسافرت معمولا با اسب انجام می شود زیرا هنوز راه ماشین رو به سفید چاه باز نشده است. اما یکی دیگر از جاذبه هایی که مردم را به این گورستان می کشاند، امامزاده ای است که در سفید چاه قرار دارد.

 

امامزاده سه تن

در سفید چاه مقبره سه امامزاده با اسامی عبدالرحمن، منصور و ابراهیم فرزندان احمد، پسر امام موسی کاظم(ع) قرار دارد؛ « پلان امامزاده یک بنای 15 ضلعی منتظم است. پنجره هایی در ضلع های بنا به صورت یک یا دو در میان کار گذاشته شده اند.»

گنبد امامزاده پیازی شکل و نقره گون است و مانند پلان مقبره از 15 برش تشکیل شده است.

به گفته فروزی، شبستان امامزاده فضای ورودی به گنبد خانه است و محلی برای نماز خواندن زائرها؛« در جهت قبله محرابی ساخته شده که تزئینات آن کاشی کاری های دوران معاصر است.»

با توجه به شواهد موجود، گورستان سفید چاه به مسلمانان تعلق دارد و قوانین و آداب تدفین مسلمانان در این گورستان برقرار بوده است. قبرها جهت غربی-شرقی داشته اند؛ به طوری که صورت میت به سمت قبله قرار می گرفته است. اما به دلیل قداست و اهمیت گورستان در بین بومیان منطقه تمرکز گورها در محوطه اطراف امامزاده بیشتر است؛ چرا که اشتیاق ساکنان منطقه جهت دفن شدن امواتشان در جوار امامزاده باعث شده گورها نزدیک به هم و حتی در بعضی از مکان ها گورستان چندین سنگ قبر کاملا به هم چسبیده قرار بگیرند؛ «با توجه به تاریخ حک شده روی سنگ قبرها، تدفین های جدید فاصله زمانی زیادی نسبت به خاکسپاری قدیمی دارند. به علاوه آداب تدفین هم طبق شرع مقدس اسلام انجام شده است. اکثر اجساد جدید طبق وصیت متوفیان داخل گورهای قدیمی که متعلق به همان خاندان است دفن می شوند اما امروزی ها دیگر از سنگ های عمودی استفاده نمی کنند.»

 

داستان سنگ قبر

مدیر پژوهش میراث فرهنگی مازندران قدمت گورستان سفید چاه را به دو بخش تقسیم می کند، « بخش اول مربوط به قرون ششم تا دهم هجری است که احتمال می رود آن موقع گورستان در حال شکل گیری بوده و روی سنگ قبرها نقش های ساده ای به کار رفته اما از قرن دهم تا دوازدهم بیشترین تدفین در این گورستان صورت گرفته. از نقوشی که روی سنگ قبرها حک شده مشخص است که اوج منبت کاری در آن موقع بوده.»

نقوش اسلیمی و منبت کاری هایی که روی سنگ قبرها در قالب نقش های پرکار- مثل نقش پیچک های رونده- روبه بالا کار شده اند، نشان دهند کمال هستند؛ «خطوطی که در این سنگ قبرها حک شده اند نزدیک به خط نسخ است. در هر دورانی مردگان را به شیوه ای خاص دفن می کردند. 5 هزار سال پیش کنار مردگان سفال و وسایل جنگی دفن می کردند، در عصر برنز و آهن هم کنار آنها ظروفی از این جنس می گذاشتند اما در دوران اسلامی قضیه فرق می کرد و به جای سفال و وسایل تزئینی از سنگ قبر استفاده می کردند. ولی از آنجایی که سنگ قبرها به تنهایی بی روح به نظر می آمدند مردم شروع کردند به کشیدن طرح و نقش روی آنها.»مانند اتفاقی که در گورستان سفید چاه هم افتاده است.

 

داستان نمادها

گورهای این گورستان به نقش هایی که رویشان حک شده، درست مثل یک موزه هزار حرف ناگفته دارند؛ «از لحاظ نمادین قیچی هم نماد زندگی است و هم مرگ.» البته قیچی تنها نمادی نیست که روی سنگ قبرها دیده می شود. دایره (نمادی از زمان، حرکت پیوسته و مدور آسمان)، آینه ( نماد حقیقت، خودشناسی و حقیقت الهی)، چاقو( علاوه بر استفاده روزمره برای معشیت، مفهوم مرگ هم می دهد. با چاقو چیزی را بریدن به معنی جدایی، تقسیم و آزادی است)، دوک نخ ریسی( از جمله ابزارهای بافت های سنتی است که روی اکثر سنگ گورهای شامل ابزار مشاهده می شود. دوک نشانه بانوان مادر و بافندگان سرنوشت است. چرخ نخ ریسی نماد گردش عالم است و نخ ریسی و بافندگی فرد مونث را در حال بافتن سرنوشت و حجاب جهان، و هم آلود نشان می دهد)، شمشیر ( نمادنیرو، حفاظت، اقتدار، سلطنت، رهبری، عدالت، دلیری، قدرت، هوشیاری و نابودی جسمانی) و ترازو.( بیانگر عدالت، بی طرفی، قضاوت، موازنه همه اضداد و مکمل ها که شایستگی ها و ناشایستگی های انسان را وزن می کند) اینها از دیگر نمادهایی هستند که روی سنگ قبرها به کار رفته اند و هر کدام معانی خاص خود را دارند.» سنگ قبرهای گورستان سفید چاه مانند یک موزه دینی شما را به سفر زمان می برد؛ به صدها سال پیش زمانی که مردم در کمال سادگی زندگی می کردند.

    هیچ نظری تا کنون برای این مطلب ارسال نشده است، اولین نفر باشید...
موضوعات
دانلود جدید ترین فیلم های ایرانی
دانلود گشت ارشاد ۲
دانلود گشت ارشاد ۲
دانلود فیلم سلام بمبئی
دانلود فیلم سلام بمبئی
دانلود فیلم خوب بد جلف
دانلود فیلم خوب بد جلف
دانلود فیلم لاک قرمز
دانلود فیلم لاک قرمز
لیست دانلود
آخرین مطالب
متن خبری

لورم ایپسوم متن ساختگی با تولید سادگی نامفهوم از صنعت چاپ و با استفاده از طراحان گرافیک است. چاپگرها و متون بلکه روزنامه و مجله در ستون و سطرآنچنان که لازم است و برای شرایط فعلی تکنولوژی مورد نیاز و کاربردهای متنوع با هدف بهبود ابزارهای کاربردی می باشد.

ما را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید
با ما در شبکه های اجتماعی همراه باشید:

© تمامی حقوق برای کانی وب محفوظ است.

قدرت گرفته از کانی وب